Έλπίς μου ὁ Πατήρ, καταφυγή μου ὁ Υἱός, Σκέπη μου τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Τριὰς Ἁγία, δόξα Σοι.

Δεῦτε ἀπὸ θέας Γυναῖκες εὐαγγελίστριαι, καὶ τῇ Σιὼν εἴπατε· Δέχου παρ΄ ἡμῶν Χαρᾶς Εὐαγγέλια, Τῆς Ἀναστάσεως Χριστοῦ. Τέρπου, χόρευε, καὶ ἀγάλλου Ἱερουσαλήμ, τὸν Βασιλέα Χριστόν, θεασαμένη ἐκ τοῦ μνήματος, ὡς Νυμφίον προερχόμενον.


Τετάρτη 5 Φεβρουαρίου 2014

Ο ΑΝΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΦΩΤΙΑ

 
Υπάρχει μια μυστική και κρυμένη ιδιότητα στο Άγιο Πνεύμα που μας δυσκολεύει να μιλήσουμε ή να γράψουμε γι' αυτό. Όπως το λέει ο Άγ. Συμεών ο Νέος Θεολόγος:

Παίρνει τ' ονομά του από την ύλη όπου αναπαύεται,
Γιατί δεν έχει διακριτικό όνομα ανάμεσα στους ανθρώπους.

Αλλού ο Άγ. Συμεών γράφει (στην πραγματικότητα, όχι με ειδική αναφορά στο Πνεύμα, αλλά τα λόγια του εφαρμόζονται πολύ καλά στο τρίτο πρόσωπο της αγ. Τριάδος):

Είναι αόρατο και κανένα χέρι δεν μπορεί να το πιάσει·
Αψηλάφητο, κι όμως νιώθεται παντού...
Τι είναι αυτό; Ω θαύμα! Τι δεν είναι. Γιατί δεν έχει όνομα.
Μέσα στην τρέλλα μου προσπάθησα να το αρπάξω,
Κι' έκλεισα το χέρι μου, νομίζοντας ότι το κρατώ σφιχτά·
Αλλά ξέφυγε και δεν μπορούσα
να το κρατήσω στα δάχτυλά μου.
Γεμάτος λύπη, ξέσφιξα την παλάμη μου
και το είδα άλλη μια φορά μέσα στο χέρι μου.
Ω άφατο θαύμα! Ω παράξενο μυστήριο!
Γιατί μάταια ταλαιπωρούμαστε; Γιατί όλοι πλανιόμαστε;

Αυτό το ξεγλίστρημα είναι φανερό στα σύμβολα που χρησιμοποιούνται στη Γραφή για ν' απεικονήσουν το πνεύμα. 
Είναι σαν «βίαια πνοή» (Πραξ. 2,2)· ο ίδιος ο τίτλος του στα ελληνικά πνεύμα υποδηλώνει τον άνεμο ή την πνοή. 
Όπως λέει ο Ιησούς στο Νικόδημο: «το πνεύμα όπου θέλει πνει, και την φωνήν αυτού ακούεις, αλλ' ουκ οίδας πόθεν έρχεται και πού υπάγει» (Ιω, 3,8). 
Ξέρουμε ότι ο άνεμος είναι εκεί· τον ακούμε μέσα στα δέντρα, καθώς ξαγρυπνούμε τη νύχτα, τον αισθανόμαστε στα πρόσωπά μας καθώς περπατάμε στους λόφους. Αλλ' αν προσπαθήσουμε να τον πιάσουμε και να τον κρατήσουμε μέσα στα χέρια μας χάθηκε. 
Έτσι συμβαίνει και με το πνεύμα του Θεού. 
Δεν μπορούμε να ζυγίσουμε κασί να μετρήσουμε το Πνεύμα ή να το φυλάξουμε μέσα σ' ένα κουτί με κλειδαριά και κλειδί. Σ' ένα από τα ποιήματά του ο Gerard Manley Hopkins παρομοιάζει την Παρθένο Μαρία με τον αέρα που αναπνέουμε· η ίδια αναλογία μπορεί να εφαρμοστεί το ίδιο και για το πνεύμα. 
Σαν τον αέρα, το Πνεύμα είναι πηγή ζωής· «πανταχού παρών και τα πάντα πληρών»· πάντοτε γύρω μας, πάντοτε μέσα μας. 
Όπως ακριβώς ο αέρας παραμένει ο ίδιος αθέατος σε μας αλλά δρα σαν το μέσο με το οποίο βλέπουμε και ακούμε άλλα πράγματα, έτσι το Πνεύμα δεν μας αποκαλύπτει το αληθινό του πρόσωπο, αλλά μας δείχνει πάντα το πρόσωπο του Χριστού.

Στη Βίβλο το Άγιο Πνεύμα παρομοιάζεται επίσης με τη φωτιά. 
Όταν ο Παράκλητος κατέρχεται στους πρώτους Χριστιανούς την ημέρα της Πεντηκοστής είναι «διαμεριζόμεναι γλώσσαι ωσεί πυρός» (Πραξ. 2,3). 
Σαν τον άνεμο, κι η φωτιά είναι άπιαστη· ζωντανή, ελεύθερη, αεικίνητη, δεν μπορεί να μετρηθεί, δεν μπορεί ζυγιστεί ή να περιοριστεί σε στενά όρια. Νιώθουμε τη ζέστη από τις φλόγες αλλά δεν μπορούμε να τις κλείσουμε και να τις κρατήσουμε στα χέρια μας.

Τέτοια είναι η σχέση μας με το Πνεύμα. 
Έχουμε συνείδηση της παρουσίας του, ξέρουμε τη δύναμή του, αλλά δεν μπορούμε ν' απεικονίσουμε εύκολα το πρόσωπό του. 
Το δεύτερο πρόσωπο της Τριάδος ενσαρκώθηκε, ζώντας σαν άνθρωπος πάνω στη γη· τα Ευαγγέλια μας λένε για τα λόγια του και τις πράξεις του, το πρόσωπό του μας κοιτάζει από τις άγιες εικόνες κι έτσι δεν είναι δύσκολο να το απεικονίσουμε μέσα στις καρδιές μας. 
Αλλά το Πνεύμα δεν ενσαρκώθηκε· το θείο του πρόσωπο δεν μας αποκαλύφθηκε μ' ανθρώπινη μορφή. 
Στην περίπτωση του δεύτερου προσώπου της Τριάδος, ο όρος «γενεά» ή «γεννάται», που χρησιμοποιείται για να δείξει την αιώνια προέλευσή του από τον Πατέρα, φέρνει στο νου μας μια συγκεκριμένη ιδέα, ένα ορισμένο σχήμα αν και αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή η έννοια δεν ερμηνεύεται κυριολεκτικά. 
Ο όρος όμως που χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει την αιώνια σχέση του Πνεύματος προς τον Πατέρα, -«εκπόρευση»- δεν δίνει σαφή και συγκεκριμένη ιδέα. 
Είναι σαν ιερό ιερογλυφικό που δείχνει κάποιο μυστήριο που δεν έχει ακόμη αποκαλυφθεί τελείως. 
Ο όρος δείχνει ότι η σχέση ανάμεσα στο Πνεύμα και στον Πατέρα δεν είναι η ίδια όπως αυτή ανάμεσα στον Υιό και στον Πατέρα· αλλά τι μπορεί να είναι η ακριβής φύση της διαφοράς δεν μας έχει ειπωθεί. 
Αυτό είναι αναπόφευκτο γιατί η ενέργεια του Αγίου Πνεύματος δεν μπορεί να οριστεί με λόγια. Πρέπει να βιωθεί ως εμπειρία άμεσα.

Όμως, παρ' όλη αυτή τη μυστική ιδιότητα στο Άγιο Πνεύμα, η Ορθόδοξη παράδοση διδάσκει σταθερά δυο πράγματα γι' αυτό. 
 
Πρώτο, το Πνεύμα είναι ένα πρόσωπο. Δεν είναι μόνο μια «θεία ριπή» (όπως άκουσα κάποτε κάποιον να το περιγράφει), δεν είναι μόνο μία αναίσθητη δύναμη, αλλά ένα από τα τρία αιώνια πρόσωπα της Τριάδος· κι έτσι, παρ' όλη τη φαινομενική αδυναμία σύλληψής του, μπορούμε και μπαίνουμε σε μια προσωπική «Εγώ-Συ» σχέση μαζί του. 
 
Δεύτερο, το Πνεύμα σαν το τρίτο μέλος της Αγίας Τριάδος είναι ισότιμο και συναΐδιο με τ' άλλα δύο· δεν είναι απλώς μια λειτουργία που εξαρτάται απ' αυτά ή ένας μεσάζοντας που χρησιμοποιούν. 
Μία από τις κύριες αιτίες, για την οποία η Ορθόδοξη Εκκλησία απορρίπτει τη Λατινική προσθήκη του Filioque στο «Πιστεύω», όπως επίσης τη Δυτική διδασκαλία για τη «διπλή εκπόρευση» του Πνεύματος που βρίσκεται πίσω απ' αυτή την προσθήκη, είναι ακριβώς ο φόβος μας ότι μια τέτοια διδασκαλία ίσως οδηγήσει τους ανθρώπους ν' αποπροσωποποιήσουν και να υποβιβάσουν το Άγιο Πνεύμα.

Κάλλιστος Γουέαρ, Επίσκοπος Διοκλείας

Ο Ορθόδοξος Δρόμος
 
 
  |

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου