Συμβουλευτικό Κέντρο Κακοποιημένων Γυναικών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια η ενδοοικογενειακή βία ήταν «ιδιωτική» υπόθεση και οι κρατικοί φορείς δεν είχαν ούτε τη δύναμη αλλά ούτε και τη θέληση να επέμβουν. Το 1989 έγινε ένα σημαντικό βήμα για την αντιμετώπισή της από τη Γενική Γραμματεία Ισότητας, με τη δημιουργία του Συμβουλευτικού Κέντρου Κακοποιημένων Γυναικών στην Αθήνα, και έπειτα το 1999 με τη δημιουργία του αντίστοιχου κέντρου στον Πειραιά. Τα δύο κέντρα φιλοξενούν σε ειδικούς ξενώνες τις γυναίκες και τα παιδιά τους σε ώρες κρίσεων και έντονων επεισοδίων βίας. Στόχος των κέντρων είναι η κινητοποίηση των γυναικών που υφίστανται βία μέσα στην οικογένεια, παρέχοντάς τους συμβουλευτική, ψυχοκοινωνική και νομική υποστήριξη. Στην προσπάθεια αυτή ήρθε να συμβάλει καίρια και ο νέος νόμος 3500/2006, που θεσπίζει βαρύτερες ποινές για πράξεις που ήδη τιμωρεί ο ποινικός κώδικας, όταν αυτές τελούνται στο οικογενειακό περιβάλλον αλλά και στη μόνιμη συντροφική σχέση. Στη συνέντευξη που ακολουθεί η Ελένη Κτώνα, κοινωνική λειτουργός, με σπουδές κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και 30 χρόνια εργασιακής εμπειρίας, μέλος του δυναμικού του Συμβουλευτικού Κέντρου Κακοποιημένων Γυναικών της Αθήνας, μας αναλύει τον κύκλο της ενδοοικογενειακής βίας, προσδιορίζοντας αίτια και συμπεριφορές που διαιωνίζουν το φαινόμενο αλλά και διαλύοντας μύθους για τη βία που έχουν εμπεδωθεί από την κοινωνία και έχουν ενισχύσει την ανοχή της. Γενική Γραμματεία Ισότητας Συμβουλευτικά Κέντρα για τη Βία κατά των Γυναικών • Νίκης 11, Σύνταγμα, Αθήνα • τηλ.: 210 33.17.305-6 • Αλκιβιάδου 76, Πειραιάς • τηλ.: 210 41.12.091, 41.29.101

Κοινωνική λειτουργός στο Συμβουλευτικό Κέντρο Κακοποιημένων Γυναικών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας σχεδόν από την αρχή της λειτουργίας του, πείτε μας λίγα λόγια για την ιστορία του. Η Γενική Γραμματεία Ισότητας υπάγεται στο υπουργείο Εσωτερικών και είναι ο πρώτος φορέας που ασχολήθηκε με το θέμα της βίας κατά των γυναικών δημιουργώντας το 1989 το πρώτο Συμβουλευτικό Κέντρο Κακοποιημένων Γυναικών, το οποίο στελεχώνεται από κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγο και νομικούς. Από το 1993, δε, σε συνεργασία της Γενικής Γραμματείας Ισότητας με το δήμο Αθηναίων, λειτουργεί Ξενώνας Κακοποιημένων Γυναικών για την ενδοοικογενειακή βία. Το 1999 ιδρύεται και το δεύτερο συμβουλευτικό κέντρο της Γενικής Γραμματείας Ισότητας στον Πειραιά με αντίστοιχη στελέχωση προσωπικού. Ο ξενώνας πού στεγάζεται; Η διεύθυνση και το τηλέφωνο του ξενώνα είναι απόρρητα. Καμία γυναίκα δεν μπορεί να έρθει σε απευθείας σύνδεση με τον ξενώνα, παρά μόνο μέσω του γραφείου Ισότητας του δήμου Αθηναίων, γιατί ο σκοπός του ξενώνα είναι να φιλοξενήσει τις γυναίκες την ώρα της κρίσης και να τους εγγυηθεί ασφάλεια και προστασία. Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείται στα συμβουλευτικά κέντρα; Και τα δύο κέντρα λειτουργούν μέχρι τις 6 το απόγευμα με επαναληπτικά ραντεβού συμβουλευτικής υποστήριξης των γυναικών. Στόχος των κέντρων είναι να ενημερώσουν τις γυναίκες για τα δικαιώματά τους, να τις υποστηρίξουν, να τις ενδυναμώσουν, ώστε να μπορέσουν να συνειδητοποιήσουν το πρόβλημα καθώς και τις συνέπειες της βίας στις ίδιες και στα παιδιά τους. Οι ίδιες οι γυναίκες, με την υποστήριξη των συμβούλων, θα πάρουν αποφάσεις για τη ζωή τους και θα φέρουν και την ευθύνη των αποφάσεων αυτών. Η βία τι συνέπειες έχει στη ζωή της γυναίκας; Η μακροχρόνια βία είναι μια συμπεριφορά που επηρεάζει την ψυχική ισορροπία της γυναίκας, όπως και τη γενικότερη δραστηριότητά της. Ένα άτομο που κακοποιείται δεν μπορεί να είναι λειτουργικό, και βέβαια αρκετές γυναίκες αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας, καθώς πολλά από τα χτυπήματα γίνονται στο κεφάλι. Πολλές υποφέρουν από συχνούς πονοκεφάλους, παρουσιάζουν ψυχοσωματικές διαταραχές, άλλες είναι στα πρόθυρα της κατάθλιψης, άλλες είναι μέσα στην κατάθλιψη, νοσούν. Η άσκηση βίας είναι μια συμπεριφορά η οποία έχει σοβαρές συνέπειες για τις γυναίκες και κόστος για την υγεία, γιατί οι γυναίκες αυτές απασχολούν πολύ συχνά τις υπηρεσίες υγείας με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Τα παιδιά πώς επηρεάζονται από όλα αυτά; Τα παιδιά βιώνουν είτε έμμεσα είτε και άμεσα μερικές φορές τη βία, με αποτέλεσμα πολλά από αυτά να παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς και μαθησιακές δυσκολίες. Και βέβαια η βία λειτουργεί και ως αναπαραγωγή προτύπων. Υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες, δηλαδή, και τα ίδια τα παιδιά όταν ενηλικιωθούν να αναπαράγουν τη βία στις δικές τους οικογένειες. Παρατηρούμε συχνά το αγόρι να αντιγράφει το πρότυπο του πατέρα και να επαναλαμβάνει στην ενήλικη ζωή του παρόμοια συμπεριφορά, ενώ το κορίτσι αντιγράφει το πρότυπο της μητέρας. Και συμβαίνει συχνά τα κορίτσια να «επιλέγουν» σχέσεις όπου αναπαράγεται το μοντέλο της βίας με την έννοια ότι, αν τύχει να κάνουν σχέση με ένα σύντροφο που έχει βίαιη συμπεριφορά, θεωρούν ότι πρέπει κι αυτές να κάνουν υπομονή και να την ανεχθούν, όπως και η μητέρα τους. Εκτός από τη σωματική κακοποίηση υπάρχουν και άλλες μορφές βίας; Οι μορφές της βίας είναι τρεις. Είναι η σωματική βία, είναι η ψυχολογική η οποία συνίσταται στον περιορισμό της ελευθερίας της γυναίκας, στον έλεγχο των κινήσεών της, στις απειλές, στο διαρκή εκφοβισμό της, στην απομόνωση από το κοινωνικό και το συγγενικό της περιβάλλον και στον οικονομικό της αποκλεισμό. Πολλές φορές, δηλαδή, ακόμα και αν η γυναίκα είναι εργαζόμενη, οι δράστες θέλουν να διαχειρίζονται τα χρήματά της, ώστε να είναι διαρκώς εξαρτημένη. Τέλος είναι η σεξουαλική βία, ο βιασμός μέσα ή και έξω από το γάμο. Έχει κάποια εξάρτηση η βία από την καταγωγή, την οικονομική κατάσταση ή το μορφωτικό επίπεδο του δράστη; Η βία συναντάται σε όλα τα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα, είναι διαταξική, και σίγουρα δεν έχει να κάνει με το αλκοόλ, τη φτώχεια ή την ανεργία, όπως πολλοί ισχυρίζονται. Καταρχήν όλοι οι άνθρωποι που πίνουν δεν κακοποιούν. Και, αν θέλετε, πολλές φορές άνθρωποι που παράγουν βία χρησιμοποιούν το αλκοόλ ως άλλοθι, πίνουν και μετά κακοποιούν. Η βία είναι συνειδητή συμπεριφορά, ξέρει ο δράστης τι κάνει, δεν ξυπνάει έτσι μια ωραία πρωία και αρχίζει να κακοποιεί. Πώς είναι δυνατόν να είναι κάποιος τόσο συνειδητοποιημένος όταν διαπράττει βία; Η βία δεν είναι κάτι που προκύπτει έτσι ξαφνικά, έχει το στοιχείο της κυριαρχίας. Οι άντρες που κακοποιούν έχουν συγκεκριμένες πεποιθήσεις για την υπεροχή του φύλου τους, χτυπούν για να κυριαρχήσουν πάνω στη γυναίκα τους. Το πρόβλημα είναι ανάμεσα στα δύο φύλα, τα ζευγάρια αυτά δεν έχουν ισότιμη σχέση. Οι άνθρωποι που κακοποιούν έχουν έντονο το συναίσθημα της κυριαρχίας, αισθάνονται ότι υπερέχουν της συντρόφου και προσπαθούν να επιβεβαιωθούν μέσα από αυτή τη συμπεριφορά. Από ποια στάδια πρέπει να περάσει μια γυναίκα για να αντιληφθεί τι της συμβαίνει και να αντιδράσει; Οι γυναίκες, συνήθως, όταν έρχονται εδώ, έχουν μειωμένη αυτοεκτίμηση και αισθάνονται ενοχές γι’ αυτό που τους συμβαίνει. Ο αρχικός στόχος είναι να ενισχύσουμε την αυτοπεποίθησή τους και να τις απενοχοποιήσουμε, να τους δείξουμε ότι σαφώς και δεν ευθύνονται αυτές, το πρόβλημα το έχει αυτός που κακοποιεί. Κατόπιν η γυναίκα πρέπει να συνειδητοποιήσει πού δε λειτουργεί σωστά και ενθαρρύνει με τη στάση της το σύντροφο ή το σύζυγό της να συνεχίζει. Χρειάζεται δηλαδή να μάθει να διεκδικεί τα όριά της, γιατί η βία αναπτύσσεται εκεί όπου υπάρχει αδυναμία οριοθέτησης της σχέσης. Είναι πολύ σημαντικό να βάζει όρια στο σύντροφό της και να μην αφήνει τον εαυτό της εκτεθειμένο να τον προσβάλλει, να τον μειώνει και να τον κακοποιεί. Η αδυναμία των γυναικών να οριοθετούν τη σχέση τους έχει να κάνει και με δικές τους τραυματικές εμπειρίες από την παιδική τους ηλικία. Παρόμοια περιστατικά κακοποίησης ή άλλες τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία και στην οικογένεια ενδέχεται να αναπαράγουν στην ενήλικη ζωή τους ανασφάλεια και αδυναμία, που εκδηλώνονται με τέτοιου είδους ανοχή. Στο Κέντρο εργάζονται τρεις κοινωνικοί λειτουργοί, ένας ψυχολόγος και ένας νομικός. Τι ρόλο έχει ο καθένας σ’ αυτήν τη διαδικασία; Ο καθένας έχει το ρόλο του. Ο νομικός αναλαμβάνει τη νομική συμβουλευτική, ενημερώνει τη γυναίκα για τα νομικά της δικαιώματα. Αν, δηλαδή, θέλει να φύγει τι επιλογές έχει, μπορεί να κάνει ασφαλιστικά μέτρα, αν κακοποιείται να πάει στον ιατροδικαστή, να κάνει μήνυση, να πάει στον εισαγγελέα και να πάρει εισαγγελική παραγγελία, για να καλέσουν το σύζυγο στο αστυνομικό τμήμα να του κάνουν σύσταση. Οι κοινωνικοί λειτουργοί προσφέρουν ψυχοκοινωνική στήριξη, ενημερώνουν τη γυναίκα για τις υπηρεσίες που μπορεί να απευθυνθεί, γιατί ενδεχομένως να δικαιούται κάποιες παροχές, ή λειτουργούν υποστηρικτικά σε συνεργασία με άλλες υπηρεσίες όταν υπάρχουν προβλήματα με τα παιδιά. Στον εργασιακό τομέα υπάρχει κάποια πρόβλεψη για στήριξη της γυναίκας; Δουλεύουμε και με αλλοδαπές γυναίκες θύματα του trafficking, οι οποίες μπορεί να έχουν προβλήματα με τα ταξιδιωτικά τους έγγραφα, την άδεια παραμονής τους, κάποιες από αυτές στο πλαίσιο της υποστήριξης ενημερώνονται και για το εργασιακό κομμάτι. Υπάρχουν υπηρεσίες με τις οποίες ερχόμαστε σε επικοινωνία για να προωθήσουμε τις γυναίκες σε προγράμματα κατάρτισης ή απασχόλησης. Η υπηρεσία έχει πρόγραμμα για την προώθηση των γυναικών στην απασχόληση σε συνεργασία με τον ΟΑΕΔ, στο οποίο έχουν ενταχθεί και οι κακοποιημένες και τα θύματα του trafficking. Πόσο εύκολα μιλάνε οι γυναίκες για την κακοποίηση; Οι γυναίκες έχουν αρχίσει να μιλάνε πια ευκολότερα απ’ ότι στο παρελθόν. Το ενθαρρυντικό είναι ότι έχει αρχίσει και μικραίνει το διάστημα που οι γυναίκες αναζητούν βοήθεια, κι είναι φυσικά πιο εύκολο να αντιμετωπιστεί η βία όταν η γυναίκα αναζητά βοήθεια από τα πρώτα κρούσματα βίας, παρά όταν έχουν περάσει 15 και 20 χρόνια. Έχει γίνει κάποιας μορφής εκστρατεία για την ενημέρωση των γυναικών που έχουν πέσει θύματα ενδοοικογενειακής βίας; Η Γενική Γραμματεία Ισότητας υλοποιεί δράσεις ευαισθητοποίησης του κοινού με τη διοργάνωση ενημερωτικών εκδηλώσεων, την εκτύπωση φυλλαδίων, σε διάφορες γλώσσες, και αφισών και τη διανομή αυτών. Ακόμα έχει προχωρήσει και στη δημιουργία και μετάδοση οπτικών και ηχητικών μηνυμάτων και τηλεοπτικών σποτ. Επίσης σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Επιμόρφωσης του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης διεξάγονται σεμινάρια επιμόρφωσης και ευαισθητοποίησης δικαστών, εισαγγελέων, αστυνομικών και λειτουργών υγείας και κοινωνικής φροντίδας, με σκοπό την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας. Τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιούνται και πολλές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις κατά της βίας, καθώς και το υπουργείο Υγείας με το ΕΚΚΑ (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης) που λειτουργεί ξενώνες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας και trafficking. Φιλοξενούνται και παιδιά στους ξενώνες, είναι εύκολο να πάρει η γυναίκα τα παιδιά της και να φύγει; Στον ξενώνα μπορεί η γυναίκα να φιλοξενηθεί με τα ανήλικα παιδιά της αν υπάρχουν, τα οποία υποστηρίζονται από ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, όπως και οι μητέρες. Μερικές φορές η βία επεκτείνεται και στα παιδιά, χωρίς η μητέρα να μπορεί να επέμβει. Πώς εξηγείται αυτό; Το αίσθημα αδυναμίας, λόγω της χρόνιας κακοποίησης, της γυναίκας να προστατεύσει το εαυτό της επεκτείνεται και στα παιδιά της. Δεν είναι αδιάφορη, αλλά φοβισμένη και αδύναμη. Ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλατε να περάσει στους άντρες σε σχέση με την ενδοοικογενειακή βία; Εμείς αυτό που θέλουμε, μέσω των γυναικών, είναι να περάσει και στον άντρα το μήνυμα ότι πρέπει να απευθύνεται στις υπηρεσίες και να αναζητάει βοήθεια. Αυτό που επίσης θέλουμε είναι να στηρίξουμε τα παιδιά, τα οποία πολλές φορές αντιμετωπίζουν προβλήματα συμπεριφοράς ή μαθησιακές δυσκολίες, καλώντας το γονιό σε συνεργασία όπου στόχος μας είναι να αντιληφθεί τις επιπτώσεις που έχει η συμπεριφορά του απέναντι στα παιδιά. Ο πατέρας πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι δεν πρέπει να διαβάλλει τη μητέρα στα παιδιά του. Να συνειδητοποιήσει πόσο κακό κάνει με αυτόν τον τρόπο στην ψυχική ισορροπία των παιδιών, να μην κατηγορεί τη μητέρα και να προσπαθεί να ακυρώσει το πρότυπό της, γιατί είναι πολύ άσχημο να περνάει στα παιδιά το μήνυμα μιας μητέρας η οποία είναι αδύναμη και ανίκανη να τα προστατέψει και να συνεργαστεί μαζί τους. Αυτές οι συμπεριφορές συνήθως γυρίζουν μπούμερανγκ και προς τον ίδιο. Γιατί τα παιδιά βλέπουν, αντιλαμβάνονται και μπορούν να αποδώσουν ευθύνες εκεί που τους ανήκουν. (Ολοκληρωμένη την συνέντευξη θα τη βρείτε στο τεύχος 104 του Φαρμακευτικού Κόσμου) http://www.farmakeutikoskosmos.gr/article-k/symboyleytiko-kentro-kakopoihmenon-gynai/3904