ΠΟΙΕΣ ΗΣΑΝ Η ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΚΑΙ Η ΜΑΡΙΑ Η ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ

Η Οσία Κασσιανή η Υμνογράφος

Ποιες ήσαν:

Η Μαρία η Μαγδαληνή και η Κασσιανή;

Αρχιμ. Χρυσοστόμου Παπαθανασίου
Ιεροκήρυκος Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών

Συχνά τίθεται το ερώτημα: Ποιες ήσαν αυτές οι δύο γυναίκες, η Μαρία η Μαγδαληνή και η Κασσιανή, για τις οποίες γίνεται πολύς λόγος, ιδιαίτερα από «κοσμικά» περιβάλλοντα. Πλανάται μία σύγχυση τόσο για την μαθήτρια του Χριστού όσο και για την ποιήτρια των βυζαντινών χρόνων.
Μερικοί κονδυλοφόροι ισχυρίζονται για μεν την Μαρία την Μαγδαληνή ότι υπήρξε αμαρτωλή γυναίκα και διεφθαρμένη, για δε την Κασσιανή ότι και αυτή υπήρξε αμαρτωλή και ότι στο γνωστό τροπάριον ομιλεί «αποκλειστικώς» για τον εαυτόν της. Τί απάντηση, λοιπόν, δίδουμε, σ' όλους αυτούς τους βλάσφημους και ανιστόρητους ισχυρισμούς; Με βάση την Αγία Γραφή και την ιστορική παράδοση της Εκκλησίας καταθέτουμε τα εξής: 

Πρώτον, η Μαρία η Μαγδαληνή υπήρξε μαθήτρια του Χριστού και αξιώθηκε να γίνει Μυροφόρος και Ισαπόστολος, κατετάγη δε στο αγιολόγιο της Εκκλησίας και τιμάται η μνήμη της στις 22 Ιουλίου.
Ειδικότερα στην Κ. Διαθήκη ο Ευαγγελιστής Λουκάς όταν περιγράφει τις περιοδείες του στα διάφορα μέρη της Παλαιστίνης γράφει ότι ακολουθούσαν Αυτόν εκτός βέβαια των μαθητών,«και γυναίκες τινές αι ήσαν τεθεραπευμέναι από νόσων και μαστιγών και πνευμάτων πονηρών και ασθενειών, Μαρία η καλούμενη Μαγδαληνή, αφ' ής δαιμόνια επτά εξεληθύθει και Ιωάννα γυνή Χουζά επιτρόπου Ηρώδου, και Σουσάννα και έτεραι πολλαί, αίτινες διηκόνουν αυτώ από των υπαρχόντων αυταίς».(Λουκ. 8, 2-3 και Μάρκ. 16,9). Ο Κύριος, λοιπόν, είχε εκδιώξει επτά δαιμόνια από την Μαρία την Μαγδαληνή (από την πόλη Μάγδαλα, στα όρια της Συρίας) και μετά την θεραπεία της εκείνη παρακολουθούσε και ήκουε την θεία διδασκαλία μετά βαθύτατης ευλάβειας και μετά διαθέσεως διακονίας πως έπρατταν και άλλες γυναίκες του ευρύτερου κύκλου του Κυρίου. Είναι παντελώς λανθασμένη η άποψη πού διατυπώθηκε αυθαιρέτως στην Δύση στο μεσαίωνα ότι κάτω από την φράση «επτά δαιμόνια» υπονοείται μία διεφθαρμένη ζωή. Πουθενά δεν λέγει κάτι τέτοιο η Αγία Γραφή. Μάλιστα ο ίδιος ο Ευαγγελιστής Λουκάς στο αμέσως προηγούμενο κεφάλαιο του Ευαγγελίου, κάνει λόγον για μία παραστρατημένη γυναίκα. Αύτη, όταν πληροφορήθηκε ότι ο Χριστός φιλοξενείται στο σπίτι Κίμωνος του Φαρισαίου, προσήλθε με συντριβή και ταπείνωση για να πλύνει με πολύτιμο μύρο τα πόδια του Χριστού και ζητήσει την άφεση των αμαρτιών της. Αυτή την γυναίκα την μετανοούσα την αποκαλεί ο Ευαγγελιστής Λουκάς απλώς «αμαρτωλήν γυναίκα» (Λουκ. ζ' 36-48). Η Μαρία η Μαγδαληνή πριν πιστεύσει στον Χριστό κατείχετο από δαιμόνια, αλλά δεν ήταν «αμαρτωλός γυνή». Αντιθέτως, ήταν ευσεβής και αμέσως μετά την θεραπεία της έγινε μαθήτρια μαζί με άλλες ενάρετες γυναίκες και υπήρξε πρώτη μυροφόρος και ευαγγελίστρια.

Δεύτερον, η Κασσιανή, η οποία φέρεται και με άλλα ονόματα στα χειρόγραφα των βυζαντινών χρονογράφων όπως Κασία, Κασιανή, Εικασία υπήρξε σπουδαίαποιήτρια,μελωδόςτου 9ου αι. Σχετικώς με τον βίον της δεν διασώζονται πολλές και συγκεκριμένες πληροφορίες, ωστόσο έμεινε στην ιστορία ως ευφυής, σεμνή και μεγάλη υμνογράφος. Ο λόγιος Σωφρόνιος Ευστρατιάδης (Μητροπολίτης Λεοντοπόλεως) αναγράφει ότι η Κασσιανή ήταν«ορφανή κόρη του Βυζαντίου εκ των ευπατρίδων, ωραία και σοφή, οσία ασκήτρια και ευσεβέστατη παρθένος»(περ. «Εκκλ. Φάρος Αλεξανδρείας», τ.ΛΑ' (1932) σελ. 92). Σώζεται επίσης και έναςθρύλοςγια την Κασσιανή πού συνδέεται με τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Θεόφιλο (9ος αι.) και με την παρ' ολίγον εκλογήν της εις βασίλισσα. Η Κασσιανή ίδρυσε σπουδαίο μοναστήρι στην Κωνσταντινούπολη, που και εκοιμήθηοσιακώς.

Το λαοφιλέστατον ποιητικόν της έργον είναι το Δοξαστικόν του Όρθρου της Μεγ. Τετάρτης «Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή...» το οποίο αιώνες τώρα κυριολεκτικώς συγκινεί τον πιστό λαό με τους γεμάτους βαθύτατο θεολογικό νόημα στίχους και με τις αξιόλογες αντιθέσεις και συγκρίσεις. Μία καλή απόδοση στη νεοελληνική μετάφραση έχουν κάνει του ύμνου αυτού ο Κ. Παλαμάς και ο Θ. Βορέας.

Αλλά η Κασσιανή εκτός του περίφημου αυτού ύμνου συνέθεσε και τους τέσσερεις πρώτους ειρμούς του Κανόνος του Μεγ. Σαββάτου «Κύματι θαλάσσης», «Σε τον επί υδάτων», «Την εν σταυρώ σου θείαν κένωσιν», «Θεοφανείας σου Χριστέ». Επίσης το Δοξαστικόν του εσπερινού των Χριστουγέννων «Αύγουστου μοναρχήσαντος επί της γης» είναι δικό της, όπως και άλλοι ύμνοι και γνωμικά.
Υμνογράφος και μελωδός η μοναχή Κασσιανή στολίζει πραγματικά το πνευματικόν στερέωμα της Εκκλησίας από τους μέσους βυζαντινούς χρόνους αποδεικνύουσα δικαίως τον ιερότατο και σπουδαιότατο σύνδεσμο παιδείας και λατρείας του Θεού.


ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2005

ΠΗΓΗ

 ΤΟ ΤΡΟΠΑΡΙΟ 

ΤΗΣ ΚΑΣΣΙΑΝΗΣ

Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή, τὴν σὴν αἰσθομένη θεότητα, μυροφόρου ἀναλαβοῦσα τάξιν, ὀδυρομένη, μύρα σοι, πρὸ τοῦ ἐνταφιασμοῦ κομίζει. Οἴμοι! λέγουσα, ὅτι νύξ μοι ὑπάρχει, οἶστρος ἀκολασίας, ζοφώδης τε καὶ ἀσέληνος ἔρως τῆς ἁμαρτίας. Δέξαι μου τὰς πηγὰς τῶν δακρύων, ὁ νεφέλαις διεξάγων τῆς θαλάσσης τὸ ὕδωρ· κάμφθητί μοι πρὸς τοὺς στεναγμοὺς τῆς καρδίας, ὁ κλίνας τοὺς οὐρανοὺς τῇ ἀφάτῳ σου κενώσει. Καταφιλήσω τοὺς ἀχράντους σου πόδας, ἀποσμήξω τούτους δὲ πάλιν τοῖς τῆς κεφαλῆς μου βοστρύχοις· ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ Εὔα τὸ δειλινόν, κρότον τοῖς ὠσὶν ἠχηθεῖσα, τῷ φόβῳ ἐκρύβη. Ἁμαρτιῶν μου τὰ πλήθη καὶ κριμάτων σου ἀβύσσους τίς ἐξιχνιάσει, ψυχοσῶστα Σωτήρ μου; Μή με τὴν σὴν δούλην παρίδῃς, ὁ ἀμέτρητον ἔχων τὸ ἔλεος. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Κύριε, η γυναίκα που έπεσε σε πολλές αμαρτίες, όταν ένοιωσε τη θεότητά σου, έγινε μυροφόρα για να σε αλείψει με μύρα πριν από τον ενταφιασμό σου κι έλεγε οδυρόμενη:  Αλλοίμονο σε μένα, γιατί μέσα μου είναι νύχτα κατασκότεινη και δίχως φεγγάρι, η μανία της ασωτείας κι ο έρωτας της αμαρτίας. Δέξου από μένα τις πηγές των δακρύων, εσύ που μεταλλάζεις με τα σύννεφα το νερό της θάλασσας. Λύγισε στ' αναστενάγματα της καρδιάς μου, εσύ που έγειρες τον ουρανό και κατέβηκες στη γης. Θα καταφιλήσω τα άχραντα πόδια σου, και θα τα σφουγγίσω πάλι με τις πλεξούδες από το κεφάλι μου· αυτά τα πόδια, που όταν η Εύα κατά το δειλινό, τ' άκουσε να περπατάνε, από το φόβο της κρύφτηκε. Των αμαρτιών μου τα πλήθη και των κριμάτων σου την άβυσσο, ποιος μπορεί να τα εξιχνιάση, ψυχοσώστη Σωτήρα μου; Μην καταφρονέσης τη δούλη σου, εσύ που έχεις το αμέτρητο έλεος