Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ ΝΤΟΝ

Σειρά: Ρωσικές Εἰκόνες τῆς Παναγίας.

Παλαιότατη εἰκόνα, ἕνα τῶν μεγαλυτέρων κειμηλίων τῆς Ρωσικῆς ἐθνικῆς καί ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας, ἀφοῦ συνδέεται μέ τό Ρωσικό Πουατιέ, τήν Μάχη τοῦ Κουλίκοβο Πόλ, καί τόν ἐθνικό ἥρωα τῆς Ρωσίας καί Ἅγιο τῆς Ρωσικῆς Ὀρθοδοξίας ἅγ. Δημήτριο Ντόνσκοϊ.
Ὁ ἅγ. Δημήτριος (Μεγ. Ἡγεμόνας 1359 – 1389), γεννήθηκε τήν 12. 10. 1350 καί ἦταν γιός τοῦ Μεγ. Ἡγεμόνα Ἰωάννη Β’ τοῦ Ἀγαθοῦ (1353 – 1359) καί τῆς Ἀλεξάνδρας Ἰβάνοβνας Δημήτριεβνας. 

Ἀνατράφηκε κάτω ἀπό τήν γόνιμη ἐπιρροή τοῦ Μητροπ. Ρωσίας ἁγ. Ἀλεξίου καί ὅταν ἀνέλαβε τήν διακυβέρνηση σέ ἡλικία 9 ἐτῶν, βρέθηκε κάτω ἀπό τήν προστασία τοῦ ἁγίου αὐτοῦ ἀνδρός καί ἐξαιρετικοῦ κυβερνήτη. 

Ὁ πολιτικός στόχος τοῦ ἁγ. Ἀλεξίου, τόν ὁποῖο ἐμφύτευσε στόν νεαρό Δημήτριο, ἦταν ἡ ἕνωση ὅλων τῶν Ρωσικῶν ἐδαφῶν - Ἡγεμονιῶν κάτω ἀπό τήν Ἡγεμονία τῆς Μόσχας καί ἡ δημιουργία ἑνός ἰσχυροῦ συγκεντρωτικοῦ κράτους, ἱκανοῦ νά ἀπαλλάξει τήν χώρα ἀπό τόν Ταταρικό ζυγό.
Τό 1360 ὁ Τάταρος Χάν ἀπένειμε τόν τίτλο τοῦ Μεγ. Ἡγεμόνα τοῦ Βλαδιμήρ στόν Δημήτριο Κωνσταντίνοβιτς, Ἡγεμόνα τοῦ Νίζνι Νόβγκοροντ. 

Ὁ Δημήτριος Κωνσταντίνοβιτς γεννήθηκε τό 1324 καί κατάγοταν ἀπό τήν οἰκογένεια τοῦ Μεγ. Ἡγεμόνα τοῦ Κιέβου Βσέβολοντ Γ. Τό 1359 ἡγεμόνευε στό Σούζνταλ καί τό 1365 στό Νίζνι Νόβγκοροντ. 

Ἰσχυρός ἡγεμόνας, προσπάθησε νά ἐξουδετερώσει τούς πειρατές πού λυμαίνονταν τήν λεκάνη τοῦ Βόλγα καί διεκδίκησε γιά τόν ἑαυτό του τήν Μεγ. Ἡγεμονία τοῦ Βλαδιμήρ, πράγμα πού πέτυχε τό 1360. Αὐτό τόν ἔφερε σέ σύγκρουση μέ τόν Δημήτριο Ἰβάνοβιτς, ἀλλά ὅταν τό 1363 ὁ Δημήτριος Κωνσταντίνοβιτς καθαιρέθηκε καί τίτλος ἀπονεμήθηκε στό Δημήτριο Ἰβάνοβιτς, ἐκεῖνος συνῆψε εἰρήνη μέ τόν ἀντίπαλό του καί νυμφεύθηκε τήν κόρη του Εὐδοκία (ὁσ. Εὐφροσύνη τῆς Μόσχας, + 1407), μέ τήν ὁποία ἀπέκτησε 12 παιδιά (μεταξύ αὐτῶν καί τόν Μεγ. Ἡγεμόνα Βασίλειο Α’). Ἔτσι ἀποφεύχθηκε ἕνας νέος ἐμφύλιος πόλεμος καί ἐνισχύθηκε ἡ ἑνωτική προσπάθεια γιά τήν ἀποτίναξη τοῦ Ταταρικοῦ ζυγοῦ.
Τό ἑπόμενο ἔτος 1367 ὁ Δημήτριος ὀχύρωσε τό Κρεμλίνο μέ πέτρινα τείχη, γεγονός πού ἐπέτρεψε στή Μόσχα νά ἀντιμετωπίσει δύο ἐπιθέσεις τῶν Λιθουανῶν (τό 1368 καί τό 1370). Τό 1376 οἱ ἑνωμένες κάτω ἀπό τήν ἡγεσία του Ρωσικές δυνάμεις νίκησαν τούς Βουλγάρους τοῦ κάτω Βόλγα. Ἐνισχυμένος ὁ Δημήτριος ἀπό τίς ἐπιτυχίες αὐτές καί ἐκμεταλευόμενος τίς ἐσωτερικές διαμάχες τῶν Τατάρων, ἀποπειράθηκε νά ἀποτινάξει τόν ζυγό τους ἀρνούμενος τήν πληρωμή τῶν φόρων. Σέ ἀπάντηση ὁ Χάν Μαμάϊ συμμάχησε μέ τούς Λιθουανούς καί εἰσέβαλε στή Ρωσία μέ στράτευμα 200.000 ἀνδρῶν. Ὁ Δημήτριος, μέ τήν εὐλογία τοῦ ἁγ. Σεργίου τοῦ Ραντονέζ, συγκρούσθηκε μαζί τους στήν περίφημη Μάχη τοῦ Κουλίκοβο Πόλ (Ἀγροῦ τῆς Μπεκάτσας), τήν 8η Σεπτεμβρίου 1380, ἐπικεφαλής στρατεύματος 150.000 ἀνδρῶν. Κατά τήν πλέον κρίσιμη στιγμή τῆς μάχης, πρίν οἱ Τάταροι ἑνωθοῦν μέ τούς Λιθουανούς, ὁ ὅσ. Σέργιος ἔστειλε στό Δημήτριο τήν εὐλογία του καί τήν διαβεβαίωση γιά τήν νίκη τῶν Χριστιανικῶν στρατευμάτων. Προηγουμένως εἰχε διαθέσει στό νεαρό Ἡγεμόνα δύο μοναχούς πρώην στρατιωτικούς, τόν Ἀλέξανδρο Περεσβέτ καί τόν Ἀνδρέα Ὀσλιάμπα.
Ἀνάμεσα σ’ αὐτούς πού ἔσπευσαν νά ἀγωνιστοῦν μαζί μέ τόν Πρίγκιπα Δημήτριο ἦταν καί οἱ Κοζάκοι τοῦ ποταμοῦ Ντόν, πού ἔφεραν μαζί τους μία παλαιά εἰκόνα τῆς Παναγίας, ἀπό τόν Ναό τῆς Παναγίας τοῦ Σιποτίν. Κατά τήν ὥρα τῆς συγκρούσεως ἡ εἰκόνα εἶχε ὑψωθεῖ σέ ἕνα ἀκόντιο καί δέσποζε τοῦ πεδίου τῆς μάχης, ἐνθαρρύνοντας τούς Χριστιανούς μαχητές.
Κατά τήν σύγκρουση ὁ Δημήτριος νίκησε τούς Τατάρους καί τούς κατέστρεψε ὁλοκληρωτικά. 

Ἡ νίκη αὐτή ἀπέδειξε στούς Ρώσους, ὅτι οἱ Τάταροι δέν ἦσαν ἀήττητοι καί ἀνέξειδε τόν Δημήτριο σέ ἐθνικό ἥρωα καί προστάτη τῆς Ρωσίας στόν ἀγῶνα γιά τήν ἐθνική ἀποκατάσταση.
Μετά τήν μάχη οἱ Κοζάκοι δώρησαν τήν εἰκόνα στόν νικητή ἅγ. Δημήτριο Ντόνσκοϊ καί αὐτός τήν κατέθεσε στόν Καθεδρικό Ναό τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, στό Κρεμλίνο.
Ὅμως πέραν τῶν ἠθικῶν πλεονεκτημάτων ἡ Μάχη τοῦ Κουλίκοβο Πόλ δέν εἶχε πρακτικά ἀποτελέσματα, ἀφοῦ τό 1382 ὁ νέος Χάν Τοκτάμυς κατέλαβε καί πυρπόλησε τήν Μόσχα καί ὁ Δημήτριος ὑποχρεώθηκε νά διαφύγει στό βορρᾶ. Εἶναι ἄξιο σημειώσεως, ὅτι στήν εἰσβολή τοῦ Χάν Τοκτάμυς συμμετεῖχε καί ὁ παλαιός ἀντίπαλος τοῦ Δημητρίου Ντόνσκοϊ καί πεθερός του Δημήτριος Κωνσταντίνοβιτς, ὁ ὁποῖος μάλιστα ἔστειλε καί τούς γιούς του νά ὑπηρετήσουν στόν Ταταρικό στρατό! (Ὁ Δημ. Κωνσταντίνοβιτς ἀπεβίωσε τήν 5. 6. 1383).
Ἀργότερα στό σημεῖο τῆς μάχης καί πάνω στούς τάφους τῶν πεσόντων Ρώσων, ὁ Πρίγκιπας Δημήτριος ἵδρυσε τήν Μονή τῆς Γεννήσεως τῆς Θεοτόκου καί ταυτόχρονα ἐπέβαλλε τήν μνημόνευση τῶν ἐθνικῶν ἠρώων.
Ὁ Δημήτριος ἀπεβίωσε τήν 19. 5. 1389 σέ ἡλικία μόλις 39 ἐτῶν καί ἐνταφιάστηκε στόν Καθεδρικό Ναό τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, ἀφήνοντας στό γιό καί διάδοχό του Βασίλειο Α’ διπλάσια ἐπικράτεια ἡγεμονίας ἀπό ἐκείνη πού εἶχε παραλάβει.
Ἡ ἁγιότητά του διακηρύχθηκε τό 1988 (μέ ἀφορμή τόν ἑορτασμό τῆς Χιλιετηρίδος τοῦ Βαπτίσματος τῶν Ρώσων, 988 - 1988), "σέ ἀναγνώριση τῶν ὑπηρεσιῶν του πρός τήν Ἐκκλησία καί τό Ἔθνος καί γιά τήν ταπεινή χριστιανική ζωή, θυσίας γιά τόν πλησίον του". Ἡ μνήμη του τιμᾶται τήν 19η Μαϊου.
Τό 1591 ἡ Παναγία τοῦ Ντόν βρέθηκε καί πάλι στό πεδίο τῆς μάχης, ὅταν ἡ Μόσχα πολιορκήθηκε ἀπό τούς Τατάρους τῆς Κριμαίας. Οἱ τότε ἐθνικοί καί ἐκκλησιαστικοί ἡγέτες τῆς Ρωσίας μέ ἐπικεφαλής τόν Τσάρο Θεόδωρο Α’ Ἰβάνοβιτς (1584 – 1598) καί τόν Πατριάρχη ἅγ. Ἰώβ (1587 – 1598), κάλεσαν τόν λαό νά προσευχηθεῖ μπροστά στήν εἰκόνα καί σύντομα οἱ εἰσβολεῖς ἀποκρούστηκαν, στή μάχη τοῦ ποταμοῦ Μόσκβα. Σέ ἀνάμνηση τῆς νίκης ἱδρύθηκε στό σημεῖο αὐτό ἡ περίφημη Μονή Ντόνσκοϊ.
Ἡ Παναγία τοῦ Ντόν εἶναι ἁγιογραφημένη κατά τήν τεχνοτροπία τοῦ περίφημου ἁγιογράφου Θεοφάνη τοῦ Ἕλληνα, δασκάλου τοῦ κορυφαίου Ρώσου ἁγιογράφου ἁγ. Ἀνδρέα Ρουμπλιώφ. Μέχρι τό 1930 ἦταν κατατεθημένη στήν Πινακοθήκη Τρετιάκωφ. Μετά τήν πτώση τοῦ κομμουνιστικοῦ καθεστώτος ἡ εἰκόνα ἀποδόθηκε στή Ρωσική Ἐκκλησία. Τιμᾶται τήν 19η Αὐγούστου.