V. ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ: ΠΡΟΔΡΟΜΙΚΑ ΤΟΥ ΕΠΙ ΘΥΡΑΙΣ ΤΕΛΟΥΣ (κεφ. 10-11)
Αφού οι άνθρωποι δε θα μετανοήσουν, παρά το θάνατο του 1/3 εξ αυτών, οδεύουμε πλέον από το προκαταρκτικό στάδιο των πληγών στην τελική φάση με τα κεφ. 12 εξ. Στο αναμεταξύ όμως ο Ιωάννης παρεμβάλλει,μεταξύ έκτης και έβδομης σάλπιγγας (όπως παρενέβαλε μεταξύ έκτης και έβδομης σφραγίδας τα περί των 144.000 αγίων) τα περί του βιβλαριδίου που κατάπιε ο προφήτης και μια παράδοση περί των προδρόμων της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού. Οι ερμηνευτές συζητούν και διαφωνούν ως προς το αν το περιεχόμενο του βιβλαριδίου περιορίζεται μόνο εις τα περί των προδρόμων ή επεκτείνεται και εις τα εν συνεχεία εσχατολογικά γεγονότα. Σ' αυτό δεν μπορεί να δοθεί οριστική απάντηση. Εμείς κλίνουμε προς την πρώτη άποψη" το άλλο υλικό ο Ιωάννης θεωρεί συνέχεια του υλικού των 7 σαλπίγγων, τις οποίες ακολουθούν τα τελικά δεινά των 7φιαλών. Τα περί των προδρόμων του Μεσσία στα κεφ. 10-11 φαίνεται να έχουν κάποια αυτοτέλεια, και γΓ αυτό τα θεωρούμε ως παρένθεση, όπως και άλλοι ερμηνευτές.
Λ. Ετελέσθη το μυστήριο του Θεού: Ορκος του αγγέλου-Ο Ιωάννης τρώγει το βιβλαρίδιο (10, 1-11)
1 Και είδον άλλον άγγελον ίσχυρόν καταβαίνοντα έκ τοϋ ουρανού περιβεβλημένοι νεφέλη ν, και ή ϊρις επί της κεφαλής αύτοϋκαί τό πρόσωπον αύτοϋως ό ήλιος και οι πόδες αύτούώς στύλοι πυρός, 2 και έχων εν τη χειριαύτοϋ βιβλαρίδιον ήνεωγμένον. και εθηκεν τον πόδα αύτοϋ τον δεξιόν έπί της θαλάσσης, τον δέ ευώνυμο ν επί της γής, 3 και έκραξεν φωνή μεγάλη ώσπερ λέων μυκάται. και ότε έκραξεν, έλάλησαν αί επτά βρονταί τάς
εαυτών φωνάς. 4 και ότε έλάλησαν αί έπτά βρονταί, ή μέλλον γράφειν, και ήκουσα φωνή ν έκ τοϋ ούρανοϋ λέγουσαν σφράγισον ά έλάλησαν αί έπτά βρονταί, και μή αύτά γράψης.
5 Και ό άγγελος, όν είδον έστώτα επί της θαλάσσης καίέπί της γης, ή ρ εν την χεϊρα αύτοϋ την δεξιάν εις τον ούρανόν 6 και ώμοσεν εν τω ζώντι εις τους αιώνας τών αιώνων, δς εκτισεν τον ουρανόν και τά εν αύτω και την
γήν και τά εν αυτή και την θάλασσαν και τά εν αυτή, ότι χρόνος εύκέτι έσται, 7 άλλ' εν ταϊς ήμέραις τής φωνής του εβδόμου άγγέλου, όταν μέλλη σαλπίζει ν, και έτελέ-σθη το μυστήριον τοϋ Οεοϋ, ώς ευηγγέλισεν τους εαυτού δούλους τούς προφήτας.
8 Και ή φωνή ήν ήκουσα εκ τοϋ ούρανοϋ πάλιν λαλούσαν μετ' έμοϋ και λέγουσαν' ύπαγε λάβε τό βιβλίον τό ήνεωγμενον εν τή χειρί τοϋ άγγέλου τοϋ έστώτος επί τής θαλάσσης και επί τής γής. 9 και άπήλθα προς τον
άγγελο ν λέγων αύτω δοϋναίμοι τό βιβλαρίδιον. και λέγει μοι' λάβε και κατάφαγε αύτό, και πικρανεϊ σου τήν κοιλίαν, άλλ' έν τω στόματί σου έσται γλυκύ ώς μέλι.
10 Και έλαβον τό βιβλαρίδιον έκ τής χειρός τοϋ άγγέλου και κατέφαγον αύτό, και ήν έν τω στόματί μου ώς μέλι γλυκύ καίότε έφαγον αύτό, έπικράνΟη ή κοιλία μου. 11 και λχγουσίν μοι' δει σε πάλιν προφητεϋσαι έπί λαοις
και έθνεσιν και γλώσσαις και βασιλεϋσιν πολλοίς.
1 Είδα έναν άλλο άγγελο, δυνατό, που τον περιέβαλλε ένα σύννεφο, να κατεβαίνει από τον ουρανό. Γύρω απ το κεφάλι του ήταν το ουράνιο τόξο' το πρόσωπο του ήταν σαν τον ήλιο, τα πόδια του σαν πύρινες κολονες, 2
και στο χέρι του κρατούσε ένα ανοιχτό βιβλιαράκι. Έβαλε το δεξί πόδι του στη θάλασσα και το αριστερό του πάνω στη στεριά 3 κι έκραξε με δυνατή φωνή σαν το λιοντάρι που βρυχιέται. Όταν έκραξε, λάλησαν οι εφτά
βροντές με τις δικές τους τις φο)νές. 4 Μόλις λάλησαν οι εφτά βροντές, ετοιμαζόμουνα να γράψω τι είπαν. Ακουσα όμως μια φωνή από τον ουρανό να λέει: «Κράτησέ τα κρυφά αυτά που λάλησαν οι
εφτά βροντές και μην τα γράψεις».
5 Τότε ο άγγελος που είδα να στέκεται στη θάλασσα και στη στεριά, σήκωσε το χέρι του το δεξί στον ουρανό 6 κι ορκίστηκε σ' αυτόν που ζει αιώνια, σ' αυτόν που δημιούργησε τον ουρανό, τη γη, τη θάλασσα κι όσα
υπάρχουν ο' αυτά: «Αλλη καθυστέρηση δε θα υπάρξει πια. 7 Αλλά στις μέρες που θα σαλπίσει ο έβδομος άγγελος θα ολοκληρωθεί το μυστικό σχέδιο του Θεού, σύμφωνα με το χαρμόσυνο άγγελμα που έδωσε στους δούλους του, τους προφήτες».
8 Κι η φωνή που άκουσα από τον ουρανό λάλησε πάλι και μου είπε: «Πήγαινε πάρε το ανοιχτό βιβλίο που κρατάει ο άγγελος που στέκεται πάνω στη θάλασσα και πάνω στη γη». 9 Πήγα προς τον άγγελο και του είπα να
μου δώσει το βιβλιαράκι. Κι αυτός μου λέει: «Πάρ' το και φά' το' θα σου γεμίσει πίκρα τα σωθικά, μα στο στόμα σου θα είναι γλυκό σαν μέλι».
10 Πήρα το βιβλιαράκι από το χέρι του αγγέλου και τό 'φαγα' στο στόμα μου ήταν γλυκό σαν μέλι, μα όταν το κατάπια πίκρισαν τα σωθικά μου. 11 Τότε μου είπαν: «Πρέπει πάλι να προφητέψεις σε λαούς και σε έθνη και σεγλώσσες και σε βασιλιάδες πολλούς».
* * *
Επειδή ενδιαφέρει πολύ την ερμηνεία η διήκουσα διά της Απκ. θεματική, θα επιμείνουμε λίγο ακόμα στην ορθότητα του χαρακτηρισμού των κεφ. 10-11 ως Παρένθεσης. Με το κεφ. 9 τελειώνει η προκαταρκτική κρίση, και με το κεφ. 12 αρχίζει, αναμφισβήτητα, ο διωγμός της εκκλησίας από το δράκοντα, και στη συνέχεια από το θηρίο και τον ψευδοπροφήτη. Ο καθένας μπορεί έτσι να καταλάβει πως έχουμε ως προς τις πληγές μια παρένθεση
και για τα μεταξύ γεγονότα: α) Ο όρκος του μεγαλοπρεπέστατου αγγέλου «ότι χρόνος ουκέτι έσται» και πως με την 7η σάλπιγγα «ετε)χσθη το μυστήριον του θεού», β) Οπροφήτης καταπίνει το ανοιχτό πια βιβλιαράκι που κρατά ο άγγελος και νοιώθει γλυκόπικρα αισθήματα για το μήνυμα που περιέχει είτε για τους χριστιανούς είτε για τους λαούς και τα έθνη. γ) Η μέτρηση του Ναού και των εν τω Ναώ. δ) Οι δυο προφήτες προ της Παρουσίας και το μαρτύριο τους.
Άσχετα με το τι περιέχει ή δεν περιέχει το βιβλιαράκι, η εμφάνισή του στη συνάφεια αυτή δεν επιδιώκει να διακόψει τη ροή των εσχατολογικών γεγονότων κατά επτάδες, που έτσι κι αλλιώς πραγματοποιείται* το βιβλιαράκι
παρεντίθεται εδώ ανοιχτό -δε χρειάζεται κανείς να το αποσφραγίσει- για να τονισθεί έτσι η σημασία της παρεμβολής κάποιων γεγονότων, πριν αρχίσει με το κεφ. 12 εξ. η Ολίψις η μεγάλη για τον κόσμο και την εκκλησία.
Έχουν δίκιο όσοι δέχονται το βιβλιαράκι ως μήνυμα κυρίως προς τους χριστιανούς με την έννοια πως μπαίνουν στην τελική ευθεία, η οποία όμως θα είναι δρόμος μαρτυρίου για την εκκλησία. Δεν έχει σημασία αν το
βιβλιαράκι περιορίζεται μόνο στα γεγονότα των στίχ. 11, 1-13 ή αν περιέχει και κάποια άλλα στοιχεία ακόμη· σημασία έχει το μήνυμα που μεταφέρει στο σημείο αυτό: δε φθάνουμε στο τέλος χωρίς να περάσουμε από
μαρτύριο. Στο στόμα είναι το βιβλιαράκι σαν μέλι γλυκό, αφού δίνει απτά σημεία πως πέρασαν τα προκαταρκτικά και μπαίνουμε στο Τέλος, γεγονός εξαιρετικά χαρμόσυνο για ουρανό και γη· εξάλλου όμως το βιβλιαράκι
πικραίνει την κοιλία με την έννοια του μαρτυρίου της περιόδου του «πειρασμού» ή της μεγάλης θλίψεως που συγχρόνως υπαινίσσεται. Προς την ίδια κατεύθυνση οδηγεί και η δήλωση πως ο Ιωάννης και πάλι θα
προφητεύσει «επί λαούς και έθνη» κ.τ.λ. Τα γεγονότα των κεφαλαίων 6-9 δεν ήταν τίποτε άλλο παρά προφητεία περί της προκαταρκτικής κρίσης επί του κόσμου, πάνω σε λαούς και έθνη και βασιλιάδες, πάνω σε ένα αμετανόητο κόσμο. Ε, λοιπόν, αυτή η προφητική διακονία χρειάζεται να επαναληφθεί, κι αυτό κάνει ο προφήτης στα κεφ. 15-19.
Ο σταθμός της παρένθεσης στο 10-11 είναι για να πάρουν ανάσα οι αναγνώστες πριν αρχίσει η μαρτυρική πάλη της εκκλησίας προς τα τέρατα της αβύσσου. Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε πως με κάποια βεβαιότητα ξέρουμε το σχέδιο στη σκέψη του Ιωάννη καθώς γράφει. Ανάλογη είναι και η ερμηνεία των περιεχομένων στα δυο κεφάλαια, άσχετα από την πηγή που άντλησε ο Ιωάννης το υλικό του. Την είσοδο της εκκλησίας στη νέα
ελπιδοφόρα αλλά και σκληρή πραγματικότητα δηλώνει ο άλλος άγγελος ισχυρός που ει δεν ο Ιωάννης να κατεβαίνει εκ του ουρανού με δόξα πολλή και ορισμένο λειτούργημα. Οποια κι αν είναι η αίγλη των θηρίων που θα ανέβουν από την θάλασσα και εκ της γης (κεφ. 13), ο ισχυρός άγγελος κατεβαίνει από τον ουρανό περιτυλιγμένος με νεφέλη, ενδεικτική της θείας δόξας και το ουράνιο τόξο πάνω στο κεφάλι του -σημάδι πως οι σκοτεινές μέρες του κατακλυσμού πέρασαν. Το πρόσωπο του είναι όπως ο ήλιος και τα πόδια του σαν στύλες πυρός, το δεξί πάνω στη θάλασσα και το αριστερό στη στεριά. Είναι τόση η δόξα του ισχυρού αγγέλου ώστε μερικοί εξηγητές τον θεωρούν ως το Χριστό υπό μορφή αγγέλου. Τα στοιχεία όμως της εδώ εικόνας είναι ειλημμένα από το Δανιήλ 12, 7 όπου πρόκειται για το Γαβριήλ (βλ. και 8, 16). Ο άγγελος είναι άλλος σε σχέση με τον Τελετάρχη άγγελο στο 8, 3. Τα πόδια του πατούν το ένα στη στεριά και το άλλο στη θάλασσα για να φανεί έτσι η έκταση της εξουσίας του. Πρέπει όμως να ομολογηθεί ότι ανακατεύονται εδώ στοιχεία από την περιγραφή του Υιού του Ανθρώπου (Δαν. 7,13) και του Γιαχβέ (Ιεζ. 1,26-28). Τα πόδια του ως στύλες πυρός θυμίζουν τις στύλες προστασίας του Ισραήλ στην έρημο είτε από το καύμα είτε από το σκοτάδι (Έξ. 14, 19· 24· 13, 21-22). Ως προς τα περί βιβλιαρίου στο χέρι του αγγέλου βλ. ανάλογη σκηνή στον Ιεζ. 2,8-3, 3 όπου χειρόγραφο απλώθηκε μπροστά στον προφήτη με «θρήνος και μέλος και ουαί», και του δίνεται η εντολή να το καταφάγει. Το κάνει νοιώθοντας επίσης αίσθημα γλυκύ και πικρό.
Όσα ακολουθούν περί της φωνής του αγγέλου ως μυκηθμού λεονταριού και περί επτά βροντών επαυξάνουν την βαρύτητα της σημασίας του όρκου του αγγέλου, που έπεται. Παρόμοια περιγράφεται η φωνή του Γιαχβέ από τον Ωσηέ 11,10 και Αμώς 3,8. Πολλά έχουν προταθεί για την έννοια των 7 βροντών: σχετίζονται προς τον Ψλ. 29, 3-9, όπου εξαιρείται η πολλαπλή λειτουργικότητα της φωνής του Θεού, επίσης προς το πλανητικό σύστημα,
είτε, το πιθανότερο, προς ειδική ακουστική εμπειρία του Ιωάννη, σχετική με τη σφοδρότητα των επερχόμενων δεινών, τα οποία καθώς έμελλε γράφειν ουράνια φωνή τον σταμάτησε: σφράγισον α ελΛλησαν αι επτά βρονταί, και μη αυτά γράψης (κατ' άλλη γραφή «μετά ταύτα γράφεις»), προφανώς με την έννοια πως είναι τέτοιο το μέγεθος τους, ώστε «ουκ εξόν ανθρώπω λαλήσαι» (Β' Κορ. 12,4). Η σφράγιση των γραφομένων, κατά τους
Αποκαλυπτικούς, σημαίνει διατήρηση κάποιων μυστικών μέχρι του χρόνου να συντελεστούν (βλ. 22, 10· Δαν. 8, 26· 12,4· 9). Το αποκορύφωμα της εικόνας είναι ο όρκος του αγγέλου που ακολουθεί. Καθώς εξουσιαστικά
πατά σε θάλασσα και ξηρά, υψώνει (κατά το Δευτ. 32, 40 «ότι αρώ εις τον ουρανόν την χείρα μου και ομούμαι τη δεξιά μου...») την χείρα αυτού την δεξιάν εις τον ουρανόν, και ώμοσεν στο θεό
για τη διαβεβαίωση που δίνει «ότι χρόνος ουκέτι έσται», δε θα υπάρξει δηλ. χρόνος άλλης αναβολής αλλά, όταν οσονούπω ηχήσει η φωνή του έβδομου αγγέλου, καθώς θα σαλπίσει, ετελέσθη το μυστήριον του Θεού ας
ευαγγέλια εν τους εαυτού δούλους τους προφήτας. Με την έβδομη σάλπιγγα θα αρχίσει η καθαυτό τελεσιουργία του εσχα-τολογικού μυστηρίου (παρόμοια χρήση του όρου μυστήριο στο Ρωμ. 11, 25' 16, 25' Α Κορ. 15, 51 εξ.) που αποτελεί το ευαγγέλιο, τη χαρούμενη είδηση που είχε δοθεί στους δούλους του Θεού τους προφήτες, χωρίς διάκριση είτε της Π. είτε της Κ.Δ., αφού από τα χρόνια του Αμώς (3, 7) ο Θεός δεν κάνει τίποτε χωρίς να φανερώσει το μυστικό του στους δούλους του, τους προφήτες. Την ίδια έννοια έχει και το βιβλαρίδιο που ζητείται αμέσως μετά να καταφάγει ο προφήτης. Πράγματι, η έβδομη σάλπιγγα ηχεί πολύ γρήγορα, στο 11,15, όταν, τελικά, εξαγγέλλεται, πάλι σε αόριστο χρόνο ότι «εγένετο η βασιλεία του κυρίου και του Χριστού αυτού».
Στον όρκο του ο άγγελος επικαλείται το Θεό τον ζώντα εις τους αιώνας των αιώνων, όχι κάποιον που υπάρχει σήμερα αλλά δεν είναι βέβαιο πως θα υπάρχει και αύριο' όχι σε κάποιον άσχετο προς τον κόσμο αλλά στον ίδιο
τον κτίστη του ουρανού και των εν αυτώ και της γης και των εν αυτή, της θαλάσσης και των εν αυτή, σε κάποιον δηλ. υπεύθυνο για την ύπαρξη όλων αυτών. Δε χρειάζεται να εξαρθεί πως ο όρκος αυτός απευθύνεται προς τους πιστούς και είναι ευαγγέλιο ενθάρρυνσης. Η επόμενη περί του βιβλαριδίου εικόνα, εκτός από το γλυκύ αυτού του ευαγγελίου, κάνει αναφορά σαφέστερη και στην πίκρα που θα φέρει στους πιστούς, αφού προς τη βασιλεία θα οδεύσουν διά του μαρτυρίου. Λυτό είναι, όπως φαίνεται, το ιδιαίτερο μήνυμα του βιβλαριδίου. Η γνωστή από τονΙεζ. 2, 8· 3, 1-3 εικόνα επαναλαμβάνεται, όπου όμως υπάρχει η γλυκειά γεύση στο στόμα, γι' αυτό ο Ιωάννης προσθέτει τα περί πικρίας στην κοιλία. Αυτή η πίκρα στην κοιλιά, ο έσχατος δηλ. πειρασμός της εκκλησίας,δηλώνει πως ο προφήτης θα χρειασθεί και πάλι να προ-φητεύσει επί λαούς και έθνη κ.τ.λ. Η αποστολή αυτή του προφήτη συνδέεται με το βιβλιαράκι του ισχυρού αγγέλου και για άλλους λόγους αλλά και γιατί στο 14, 6 ο προφήτης, εμπνεόμενος από άλλη πηγή, είδεν «άλλον άγγελον πετόμενον εν μεσουρανήματι, έχοντα αιώνιον ευαγγέλιον ευαγγελίσαι επί τους καθημένους επί της γης και επί παν έθνος και φυλή ν και γλώσσαν και λαόν...»
Για την πικρία που παράγει η γνώση βλ. τη μελέτη του Μ.Ζ. Κοπιδάκη, στο έργο «Τα εσόμενα», Η αγωνία της πρόγνωσης στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1990, σελ. 27-41. Τα επεισόδια που
ακολουθούν (κεφ. 11), το μέτρημα του Ναού και το μαρτύριο δυο μεγάλων προφητών πριν από τη Β' Παρουσία μας πάνε ακόμα πιο κοντά προς την διά του μαρτυρίου τελείωση των πάντων (βλ. Ιερ. 1,10· Δαν. 3, 4* 7, 14).
Β. Το μέτρημα του Ναού - Δύο μάρτυρες προφήτες πρόδρομοι του Μεσσία (11, 1-14)
1 Και έδόθη μοι κάλαμος όμοιος ράβδω, λέγων' έγειρε και μέτρησον τον ναό ν τοϋ θεού και το Ουσιαστήριον και τούς προσκυνοϋντας έν αυτω. 2 και την αύλήν την έξωθεν τοϋ ναού έκβαλε έξωθεν και μή αύτήν μετρήσης,ότι έδόθη τοις έθνεσιν, και τήν πόλιν τήν άγια ν πατήσουσιν μήνας τεσσεράκοντα και δύο.
3 Και δώσω τοις δυσίν μάρτυσίν μου και προφητεύσουσιν ή μέρας χιλίας διακοσίας έξήκοντα περιβεβλημένοι σάκκους. 4 ούτοι είσιν αί δύο έλαΐαι και αί δύο λυ-χνίαι αίένώπιον τοϋ κυρίου της γης έστώτες. 5 καίει τις αύτούς θέλει άδικήσαι πϋρ έκπορεύεται έκ τοϋ στόματος αύτών και κατεσθίει τούς έχθρούς αύτών και εΐτις θέληση αύτούς άδικήσαι, οΰτως δειαυτόν άποκτανθήναι. 6 ούτοι έχουσιν τήν έξουσίαν κλεϊσαι τον ούρανόν, ίνα μή ύετός βρέχη τάς ήμέρας της προφητείας αύτών, και έξουσίαν έχουσιν επί τών ύδάτων στρέφειν αυτά εις αίμα και πατάξαι τήν γη ν έν πάση πληγή όσάκις έάν θελήσω ιν.
7Καιόταντελέσωσιντήνμαρτυρίαναύτών, τοθηρίον τό άναβαϊνον έκ τής αβύσσου ποιήσει μετ' αύτών πόμον και νικήσει αυτούς και άποκτενεϊ αύτούς. 8 και τό πτώμα αύτών επί τής πλατείας τής πόλεως τής μεγάλης, ήτις
καλείται πνευματικώς Σόδομα καί Αίγυπτος, όπου καί ό κύριος αύτών έσταυρώθη. 9 καίβλέπουσιν έκ τών λαών καί φυλών καί γλωσσών καί έθνών τό πτώμα αύτών ήμέρας τρεις καί ήμισυ καί τά πτώματα αύτών ούκ
άφίουσιν τεθήναι εις μνήμα. 10 καί οίκατοικοϋντες επί τής γής χαίρουσιν έπ' αύτοίς καί εύφραίνονται καί δώρα πέμψουσιν άλλήλοις, ότι ούτοι οί δύο προφήται έβασάνισαν τούς κατοικοϋντας επί τής γής.
11 Καί μετά τάς τρεις ήμέρας καί ήμισυ πνεύμα ζωής έκ τοϋ Οεοϋ είσήλθεν έν αύτοίς, καί έστησαν επί τούς πόδας αύτών, και φόβος μέγας έπέπεσεν έπί τούς Οεω-ροϋντας αύτούς. 12 καί ήκουσαν φωνής μεγάλης έκ τοϋ
ούρανού λεγούσης αύτοίς' άνάβατε ώδε. καί άνέβησαν εις τον ούρανόν έν τή νεφέλη, καί ¿θεώρησαν αύτούς οί έχθροί αύτών. 13 Καί έν έκείνη τή ώρα έγένετο σεισμός μέγας καί τό δέκατον τής πόλεως έπεσεν καί άπεκ τ
άνθη σαν έν τω σεισμω ονόματα ανθρώπων χιλιάδες έπτά καί οί λοιποί έμφοβοι έγένοντο καί έδωκαν δόξαν τω
θεώ τοϋ ούρανοϋ.
14 'Η ούαι ή δευτέρα άπήλθεν ιδού ή ούαι ή τρίτη έρχεται ταχύ.
I Ύστερα μου έδωσαν ένα καλαμένιο ραβδί για μέτρο, λέγοντας μου: «Σήκω και μέτρησε το ναό του θεού και το θυσιαστήριο και τους προσκυνητές του, 2 την εξωτερική όμως αυλή άφησέ την. Μην τη μετρήσεις,
γιατί δόθηκε στους εθνικούς, οι οποίοι θα καταπατήσουν την άγια Πόλη σαράντα δύο μήνες.
3 Θα δώσω όμως εντολή στους δύο μάρτυρές μου να προφητεύουν αυτές τις χίλιες διακόσιες εξήντα μέρες ντυμένοι με πένθιμα ρούχα». 4 Αυτοί είναι τα δύο λιό-δεντρα και τα δύο λυχνάρια, που στέκονται μπροστά σ' αυτόν
που είναι κυρίαρχος της οικουμένης. 5 Κι αν κανείς προσπαθήσει να τους βλάψει, φωτιά θα βγει από το στόμα τους και θα καταφάει τους εχθρούς τους· έτσι είναι να θανατωθεί όποιος προσπαθήσει να τους βλάψει. 6 Αυτοί
έχουν εξουσία να κλείσουν τον ουρανό, ώστε να μη ρίξει βροχή τις μέρες που θα προφητεύουν. Έχουν επίσης εξουσία, όταν το Θελήσουν, να μετατρέπουν τα νερά σε αίμα και να χτυπήσουν τη γη με κάθε λογής συμφορές.
7 Οταν τελειώσουν την αποστολή τους, το θηρίο που ανεβαίνει από την άβυσσο Θα κάνει πόλεμο εναντίον τους, Θα τους νικήσει και Θα τους σκοτώσει. 8 Τα πτώματά τους Θα αφεθούν στον κεντρικό δρόμο της μεγάλης πόλης όπου σταυρώθηκε ο Κύριος τους. Αυτή συμβολικά λέγεται Σόδομα και Αίγυπτος. 9 Τα πτώματά τους θα τα βλέπουν τρεισήμισι μέρες άνθρωποι απ' όλους τους λαούς, τις φυλές, τις γλώσσες και τα έθνη, και δε θα επιτρέψουν την ταφή τους. 10 Κι οι κάτοικοι της γης θα χαίρονται για τούτα και θα ευφραίνονται, και δώρα θ' ανταλλάζουν, γιατί αυτοί οι δύο προφήτες είχαν βασανίσει τους κατοίκους της γης.
II Ύστερα όμως από τις τρεισήμισι μέρες, ζωογόνα πνοή από το Θεό μπήκε μέσα τους, ξαναστάθηκαν στα πόδια τους, και πανικός μεγάλος έπεσε πάνω σ' όσους τους έβλεπαν. 1 2 Κι άκουσαν μια δυνατή φωνή από τον ουρανό να τους λέει: «Ανεβήτε εδώ πάνω». Κι ανέβηκαν εκείνοιστον ουρανό μέσα σ' ένα σύννεφο, ενώ οι εχθροί τους τους έβλεπαν. 1 3 Εκείνη τη στιγμή έγινε μεγάλος σεισμός· το ένα δέκατο της πόλης γκρεμίστηκε και σκοτώθηκαν απ' το σεισμό εφτά χιλιάδες άνθρωποι· οι υπόλοιποι τρομαγμένοι προσκύνησαν τον επουράνιο Θεό.
14 Το δεύτερο το αλίμονο πέρασε· γρήγορα όμως ακολουθεί το τρίτο.
* * *
Πρόκειται περί δυο παραδόσεων που ο Ιωάννης αντλεί από ιουδαιοχριστιανικές πηγές· τις συνδέει και τους δίνει το δικό του νόημα. Ποιο ήταν αυτό; Οι ερμηνευτές διαφωνούν: άλλοι δέχονται τις παραδόσεις αυτές κατά
γράμμα ή περίπου κατά γράμμα, ενώ άλλοι όχι μόνο παλαιότεροι αλλά και σύγχρονοι, όπως π.χ. ο Kiddle, τους δίνουν αλληγορική σημασία. Γενικά, εμείς θα λέγαμε πως για τον Ιωάννη χρησιμοποιούνται όχι με αλληγορική
έννοια, ούτε όμως γιατί τον ενδιαφέρουν κατά γράμμα, αλλά γιατί η εντύπωση που αφήνουν ενισχύει, στο συγκεκριμένο σημείο της συγγραφής του, την άπο-ψή του: η αρχή του Τέλους συνδέεται (α) με την περικοπή περί
προετοιμασίας του Ναού για πολεμικές επιχειρήσεις των εθνικών, οι οποίες παραδόξως μνημονεύονται από το κείμενο 20, 7-10, και πρόκειται για τους Γωγ και Μαγώγ· και (β) με το μαρτυρικό θάνατο δυο προφητών της
Π.Δ., πιθανότατα του Μωϋσή και του Ηλία, που, ως πρόδρομοι εδώ του Μεσσία και της Β' Παρουσίας, παρουσιάζονται σαν πρωτομάρτυρες του Τέλους. Κάθε ερμηνευτής αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες ως προς τα παραπάνω για την κατανόηση αυτού του κειμένου. Δεν είναι όμως κάτι απίθανο να δεχθεί κανείς ότι κάποιο κείμενο, συνδεόμενο με μια προφητεία της άλωσης της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους, μπορούσε 20 ή 30 χρόνια αργότερα να χρησιμοποιηθεί εν όψει του επερχόμενου Τέλους του κόσμου, όπως επίσης και σε σχέση με τους Γώγ και Μαγώγ, με το τελευταίο δηλ.
ρεσάλτο του σατανά κατά των αγίων, πριν ακριβώς την κάθοδο της νέας Ιερουσαλήμ ως νύμφης εξ ουρανού για να τελέσει τους γάμους της με το Αρνίο. Επίσης, ως προς τους Μωϋσή και Ηλία, περί των οποίων ο
Ιουδαϊσμός πίστευε πως είχαν αναληφθεί στους ουρανούς, ήταν δυνατό ο προφήτης Ιωάννης να γνωρίζει τα περί της κοινής εμφάνισής των μετά του Ιησού-Μεσσία επάνω στο όρος της Μεταμόρφωσης και να πιστεύει
παραταύτα συγχρόνως ότι θα επιστρέψουν στη γη πάλι, πριν από τη Δεύτερη Παρουσία, και θα μαρτυρήσουν σε έναν πόλεμο που θα κηρύξει εναντίον των το θηρίο το αναβαίνον εκ της αβύσσου. Χωρίς να γευθούν το
θάνατο, αυτοί οι δυο προφήτες είχαν, κατά τη θρησκευτική παράδοση, ανεβεί στους ουρανούς. ΓΓ αυτούς ακριβώς τους δυο το εσχα-τολογικό σενάριο του Ιωάννη επιφυλάσσει μαρτυρικό θάνατο. Θα αποδειχθούν άξιοι της ουράνιας δόξας των εσχατολογικά δια του μαρτυρίου. Καλό παράδειγμα για τους πιστούς που αντιμετωπίζουν και αυτοί τον ερχόμενο πειρασμό. Τέτοιες παραδόσεις, στη γενικότητά τους δεν πρέπει να αποκλεισθούν από το
εσχατολογικό σενάριο του Ιωάννη, κάπως λογικά, καθώς πιστεύω, αφού και τα δυο αυτά τοποθετούνται ακριβώς πριν αρχίσει η μεγάλη θλίψη της εκκλησίας από τους δράκοντες και τα θηρία.
Ας έλθουμε όμως στα επιμέρους. Και πρώτα-πρώτα, τι μπορεί να σημαίνει το μέτρημα του Ναού; Έχει την έννοια της προστασίας ή της καταστροφής και ανανέωσης, όπως ο Ναός στον Ιεζ. 40-42; Οι περισσότεροι από
τους παλαιούς και νεότερους ερμηνευτές μιλούν περί προστασίας (π.χ. Παν. Μπρατσιώτης, Ιωήλ Γιαννακό-πουλος). Εμείς πιστεύουμε πως οι στίχ. 11, 1-12 πρέπει να ερμηνευθούν σε σχέση με το στίχ. 19 του ίδιου κεφ. περί
Ναού του Θεού εν τω ουρανώ, με την αντικατάσταση δηλ. του εξοφλημένου Ναού από έναν ουράνιο, με τα συνεπακόλουθα (αστραπές, φωνές, βροντές) της παρουσίας του Θεού εκεί. Με άλλα λόγια, στην παρούσα
συνάφεια η έννοια της καταστροφής και της αλλαγής του Ναού, βάσει κάποιας προφητείας των χρόνων της πολιορκίας από τους Ρωμαίους, είναι προτιμητέα αντί της ερμηνείας περί προστασίας. Στα 25 ή 30 χρόνια μετά το70 μ.Χ. δεν ξέρουμε τι ακριβώς γινόταν στην περιοχή που άλλοτε βρισκόταν ο Ναός. Αυτό που σίγουρα γνωρίζουμε είναι ότι τα έθνη την πόλιν την αγίαν πατήσουσιν μίνας τεσσαράκοντα και δυο, ενώ αρχικά στα έθνη ανήκε μόνο η αυλή η έξωθεν του ναού. από όπου επιτρεπόταν οι μη Ιουδαίοι να παρακολουθούν τα τελούμενα στο Ναό. Η αυλή των εθνών χωριζόταν από κάθε επικοινωνία με τον υπόλοιπο Ναό από «ερκείον» και επιγραφή για τις συνέπειες που θα είχε η περιφρόνηση αυτής της απαγόρευσης. Ο προφήτης εντέλλεται να μετρήσει πάντα τα του Ναού, πλην της αυλής των εθνών, προσθέτοντας στη συνάφεια της μέτρησης πως τα έθνη πατήσουσιν την αγίαν πόλιν. Με άλλα λόγια στους στίχ. 1-2 πρόκειται περί καταστροφής του Ναού της Ιερουσαλήμ ως σημείου του Τέλους και της Παρουσίας, όπως συμβαίνει και στη Συνοπτική παράδοση (Μκ. 13 κ.π.).
Τον όμοιον ράβδω κάλαμον συναντάμε στο μέτρημα και εν 21, 15. Όπως σημειώνεται και στα Εισαγωγικά, η καταστροφή του Ναού και του ιουδαϊσμού στα 70 μ.Χ. άσκησε πολύ μεγάλη επίδραση στη σκέψη του σ. της
Απκ., ιδίως η συνάρτησή της προς τα έσχατα. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, πως η καταπάτηση της αγίας πόλης είναι από τον ίδιο το Θεό χρονικά προσδιορισμένη, όπως και ο χρόνος της δράσης των δυο προφητών μαρτύρων (1.260 ημέρες
ή 42 μήνες). Από τα χρόνια του Δανιήλ (Δαν. 8,10' βλ. Ακ. 21, 24) ο χρόνος αυτός σε ημέρες ή μήνες ή έτη είχε μετατραπεί σε χρονικό σύμβολο μεταξύ της υπόσχεσης και του καιρού της εκπλήρωσης. Βλ. και 12, 6* 14* 13,
5. Η σύνδεση των δυο επεισοδίων από τον Ιωάννη σε μια κοινή συνάφεια και ο ίδιος χρόνος μεταξύ σημείου και εκπλήρωσης ενώνει τις δυο περικοπές ως προς το νόημα (η μέτρηση του Ναού και η θανάτωση των δυο
προφητών μαρτύρων): το Τέλος έφθασε. Η ενότητα εκφράζεται πολύ πλαστικά: Στο 11,1, «και εδόθη μοι κάλαμος»· όπως στο 11,3 «Και δώσω τοις δυσίν μάρτυσίν μου». Ποιος ακριβώς είναι ο ρόλος της αποστολής των δυο προφητών προ της Β' Παρουσίας σωστά επισημαίνει ο Ιππόλυτος: «...περιβεβλημένοι σάκκους, μετάνοιαν τω λαώ και πάσι τοις έθνεσιν καταγγέλλοντες». Κατά την παράδοση αυτή περί της αποστολής των δυο προφητών,μέσα στη συνάφεια που τη χρησιμοποιεί ο Ιωάννης, δηλώνει ότι, πέραν των πληγών στα κεφ. 6-9 της Απκ., το θείο scenario προβλέπει για τον ίδιο σκοπό να κατανοήσουν οι άνθρωποι την εσχατολογική αποστολή και των δυο μαρτύρων-προφητών. Με τον τρόπο αυτό νοιώθουμε βαθύτερα τη σχέση του επεισοδίου αυτού προς τα επόμενα αλλά και προς τα προηγούμενα. Φανερό, επίσης, είναι πως ο Ιωάννης συνδέει και εδώ δυο διαφορετικές πηγές για να επισημάνει αυτό που ο ίδιος θέλει.
Κάποια παράδοση περί δυο προφητών μαρτύρων (βλ. Ιω. 8, 17), οι οποίοι έγκυρα θα αναγγείλουν τον ερχομό της Β' Παρουσίας, βρίσκεται στο υπόβαθρο της περικοπής αυτής. Και η χρονική διάρκεια της δράσης των θα είναι ίση προς τη διάρκεια της εσχατολογικής κρίσης, δηλ. 1.260 ημέρες ή 42 μήνες του στίχ. 2. Θα προφητεύσουν όλες αυτές τις ημέρες περιβεβλημένοι σάκκους εις ένδειξη πως η αποστολή των αποβλέπει στη μετάνοια. Και ο ερχομός των θα γίνει εις εκπλήρωση της προφητείας του Ζαχαρία περί δυο ελαιοδένδρων και περί δυο λυχνιών που ίστανται ενώπιον του Κυρίου της γης σε σχέση με τα έργα των Ζοροβάβελ, ιδίως σε ότι αφορά τη θεμελίωση του νέου ναού του Θεού και Ιησού, του αρχιερέα του δεύτερου Ναού (4, 3· 11-14). Προς αντιμετώπιση των αντιπάλων ή εχθρών των, πυρ εκπορεύεται εκ του στόματος αυτών, όπως ο Ηλίας απειλεί τον πεντηκόνταρ-χο για κατάβαση φωτιάς από τον ουρανό κατά των πενήντα ανδρών του (Δ Βασ. 1, 10), και ο Δαβίδ ευχαριστεί το Θεό γιατί θύμωσε εναντίον των εχθρών του και του Σαούλ, κ&ι πυρ εκ στόματος αυτού κατέδεται αυτούς (Β' Βασ. 22, 9). Εξάλλου, ο Θεός λέει στον Ιερεμία: «Ιδού εγώ δέδωκα τους λόγους μου εις το στόμα σου πυρ και τον λαόν τούτον ξύλα, και καταφάγεται αυτούς» (5, 13). Όποιος τους βλάψει τέτοιο τέλος θα έχει: «ούτως δει αυτόν αποκτανθήναι». Οι τιμωρίες αυτές κατά των εχθρών των δυο προφητών νοούνται εσχατολογικώς. Όχι μόνο οι αυστηρές αυτές τιμωρίες αλλά και οι έκτακτες εξουσίες που το κείμενο μας αποδίδει στους δυο μάρτυρες-προφήτες είναι ενδεικτικές της σημασίας που δίδεται στην αποστολή των από την περικοπή μας. Θα έλεγε κανείς πως πρόκειται για ύστατη προσπάθεια του Θεού να οδηγήσει τον κόσμο στη μετάνοια, ύστατη και μάταιη, ενδεικτική περισσότερο του ερχομού της άμεσης Κρίσης επί του κόσμου.
Οι εξουσίες των δυο προφητών θυμίζουν θαυμαστά έργα των Μωϋσή και Ηλία, των προφητών της Μεταμόρφωσης του Χριστού. Στην ερμηνευτική παράδοση βρίσκουμε επίσης αντί του Μωϋσή τον Ενώχ (Ανδρέας ο Καισαρείας π.χ. και προ αυτού ο Ιππόλυτος, ό.π. ΧΙΛΙΙ).
Ο ουρανός 0α κλείσει ίνα μ*) υετός βρέχη κατά τας ημέρας της προφητείας των (βλ. Γ' Βασ. 17, Γ Ιακ. 5, 17), θα μπορούν να μεταστρέφουν τα ύδατα εις αίμα (βλ. Έξ. 7, 1719 εξ.), όπως δηλ. έκανε ο Μωϋσής στην
Αίγυπτο, και θα τιμωρούν με κάθε είδους πληγή οσάκις αυτοί θελήσουν. Δεν ταιριάζει τίποτε από αυτά στο βιβλικό Ενώχ. Ενώ όμως διαθέτουν τέτοιες δυνάμεις, όταν τελειώσουν το έργο της μαρτυρίας των, ότι δηλ. έρχεταιμετά απ' αυτούς ο Μεσσίας-Κριτής, τότε θα ανοίξει εναντίον τους πόλεμο το θηρίον το αναβαίνον εκ της αβύσσου (πρβλ. Δαν. 7, 3· 7-21· επίσης το 9, 11 και το 13, 1) και θα τους νικήσει, αποκτενεί αυτούς, θα τους φονεύσει. Παρόμοιος δράκων θα επιχειρήσει να αποκτείνει τη γυναίκα-εκκλησία στο 12,7, όπως ο αντίχριστος στο 13,7 πολεμά μετά των αγίων και τους νικά. Ο ίδιος πόλεμος γίνεται από το θηρίο τελικά εναντίον του Μεσσία, το αποτέλεσμα όμως αυτής της τελικής μάχης είναι η ήττα του θηρίου, των μετ' αυτού βασιλέων και του ψευδοπροφήτη. Μέχρι της τελικής αυτής νίκης του Θεού επί του θηρίου διά του Μεσσία όλοι οι πόλεμοι του θηρίου στέφονται από επιτυχία· αυτή είναι η τραγωδία της πάλης των αγίων εναντίον του θηρίου κατά την περίοδο του εσχατολογικού πειρασμού, η φαινομενική ήττα των αγίων. Απαιτείται, πράγματι ένα είδος ειδικής του Θεού ενέργειας για τη σωτηρία από το θάνατο των ημερών εκείνων, από το να ψυχρανθεί η πίστη και των ολίγων. Έτσι ακριβώς έγινε και με τους δυο μάρτυρες-προφήτες, επενέβη ο Θεός. Θά 'πρεπε όμως να είναι κανείς τυφλός για να μην αντιληφθεί πως οι δυο αυτοί μάρτυρες, όποτε κι αν αναμένονταν κατά την εσχα-τολογική παράδοση, είναι σύμβολα των προφητών της εκκλησίας εν γένει, και το τελευταίο αυτό μπορεί για τον Ιωάννη να είναι πολύ σημαντικό. Οι δυο προφήτες εκπροσωπούν την Π.Δ.· το μαρτύριο τους εξαγγέλλει την οσονούπω νίκη του Μεσσία-Ιησού· έμμεσα, ακόμη, το ρόλο των προφητών της εκκλησίας εν γένει. Είναι προφανής η ποικιλία των παρατιθέμενων υπό του Ιωάννη παραδόσεων αυτό δεν οφείλεται σε κάποια εγκυκλοπαιδική συγκέντρωση εσχατολογικού υλικού- πρόκειται μάλλον για ποικιλία παραδόσεων που έχουν προφητικό αλλά και υπαινικτικό χαρακτήρα, αναφέρονται δηλ. σε καταστάσεις κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο αντίστοιχες προς καταστάσεις και προσδοκίες της εκκλησίας του Ιωάννη.
Ο Ιωάννης πρέπει να έχει κατά νου κάτι μεταξύ Ιεροσολύμων και Ρώμης, όταν κάνει λόγο περί «μεγάλης πόλης», περί Σοδόμων και περί Αιγύπτου. Βέβαια, η Ιερουσαλήμ είναι «η αποκτείνουσα τους προφήτας και λιθοβολούσα τους απεσταλμένους προς αυτήν» (Μτ. 23, 37' Ακ. 13, 34). Άσχετα όμως με το παλαιό γράμμα, πνευματικώς εδώ, δηλ. συμβολικώς, καλείται η μεγάλη πόλις του θηρίου (από ποιους άραγε; όχι από τη Γραφή και κάποιους εκκλησιαστικούς προφήτες;) Σόδομα και Αίγυπτος: η πρώτη ως σύμβολο της αισχρότητας και η δεύτερη της τυραννίας. Οι χαρακτηρισμοί αυτοί ίσως προδίδουν, κατά το αρχικό των γράμμα, κάποια περίοδο έντονης αντιπαλότητας μεταξύ χριστιανών και ιουδαίων στην Παλαιστίνη. Οι πηγές του Ιωάννη προέρχονται από διάφορα χρονικά επίπεδα. Η όλη εικόνα, πάντως, είναι μυθολογικά χρωματισμένη και αναφέρεται, κατά πάσα πιθανότητα, στην έδρα του θηρίου.
Για το χαρακτηρισμό Σόδομα βλ. Ησ. 1, 9' Ιεζ. 16, 49* Ιερ. 23, 14. Το Αίγυπτος δηλώνει έχθρα. Για τη συμβολική ή αλληγορική ερμηνεία των ονομάτων βλ. Α' Κορ. 2, 14· Γαλ. 4, 25.
Το πτώμα ή, κατ' άλλη γραφή, τα πτώματά των, εις ένδειξη της νίκης του θηρίου επ' αυτών, εκτίθενται εις κοινή θέα στην πλατεία της πόλεως της μεγάλης, όπου και ο κύριος αυτών εσταυρώθη. Αν το αυτών αναφέρεται στους μάρτυρες, έχουμε μπροστά μας μια πολύ υψηλή χριστολογία· αν αναφέρεται το αυτών στους δυο μάρτυρες ας εκπροσώπους των προφητών εν γένει, αυτό επιβεβαιώνει τότε την υπόθεση που προτείνουμε.
Επανειλημμένως, λόγος γίνεται για τα πτώματα (στίχ. 8 και 9) και πως αυτά θα μείνουν πεταμένα και άταφα. Η χαρά για το θάνατο τους οφείλεται στο ότι αυτοί οι δυο προφήτες εμφανίζονται προ της Β' Παρουσίας του
Μεσσία να διαθέτουν τέτοιες εξουσίες και δυνάμεις, ώστε οι εχθροί τους να πιστεύουν πως αυτοί εβασάνισαν τους κατοικού-ντας επί της γης. Εδώ ο Ιωάννης αναφέρεται ίσως σε κάποια συμμετοχή των προφητών στα
βάσανα του κόσμου που αφηγείται η Απκ. στα κεφ. 6-9, όπου έχουμε την προκαταρκτική Κρίση επί του κόσμου.
Σημειώσαμε παραπάνω πως οι μάρτυρες είναι δυο, κατά την αξίωση του ιουδαϊκού νόμου για το έγκυρο της όποιας μαρτυρίας, και αντιπροσωπεύουν τους προφήτες της εκκλησίας. Άλλοι ερμηνευτές (εκ των ιδικών μας ο
Παν. Μπρατσιώτης και ο Ιωήλ Γιαννακόπουλος) δέχονται ότι πρόκειται «μάλλον... περί αποστολικών μαρτυρικών προτύπων, οίτινες απαντώσιν εν διαφόροις επο-χαίς της χριστιανικής ιστορίας, και δεν θα λείψωσι κατά τηνδιάρκειαν της εποχής του αντίχριστου...» (Μπρατσιώτης). ΓΓ αυτό στη δυάδα των προφητών αναζητείται ο υπαινιγμός για άλλες δυάδες προσώπων, από τους 'Πέτρο και Παύλο' μέχρι χριστιανικές προσωπικότητες της εποχής μας. Για τους λόγους όμως που τονίσαμε παραπάνω αλλά και για τη μυθολογικά χρωματισμένη στο σύνολο της εικόνα, πιστεύουμε ότι πρόκειται για τα ίδια πρόσωπα της εικόνας της Μεταμόρφωσης, τα οποία και στην εικόνα εκείνη παρουσιάζονται να επιβεβαιώνουν τη μεσσιανική ιδιότητα του Ιησού, λίγο πριν το σταυρικό του θάνατο.
Αντί να μετανοήσουν, οι κατοικούντες επί της γης χαίρονται για τη θανάτωση των δυο προφητών και οργανώνουν πανηγυρικές ευωχίες και, όπως συνήθιζαν οι Ρωμαίοι στις μεγάλες γιορτές, ανταλλάσσουν δώρα. Οι θανατωθέντες, είχαν βασανίσει τους κατοικούντες επί της γης. Με ιδιαίτερη λιτότητα ο Ιωάννης αποδίδει την πώρωση των ανθρώπων. Κατ' αντίθεση προς αυτή την πνευματική αναισθησία έρχεται στο εσχατολογικό αυτό scenario η θεία επέμβαση υπέρ των δυο προφητών. Μετά (τας) τρεις ημέρας και ήμισυ, αντί, όπως φαίνεται, της standard πολύ μακρότερης εσχατολογικής χρονικής περιόδου των τριών και ήμισυ ετών. Η εικόνα της ανάστασής των αντλεί στοιχεία από την πανοραμική εικόνα του Ιεζ. 37, 5* 10. Αν το θηρίο άρχισε την εκκαθάριση των αγίων από τους δυο μάρτυρες-προφήτες, με αυτούς θα αρχίσει και η νίκη του νέου αιώνα.
Η ανάσταση και μετάσταση των δυο προφητών στον ουρανό δε στηρίζεται μόνο στις γνωστές μας παραδόσεις περί αναλήψεως του Ηλία (Δ. 2, 11) και του Μωϋσή (Assumptio Mosis, κεφ. 13, 14). Όπως στη σκηνή του Ιεζ.
κεφ. 37 «πνεύμα ζωής εκ του Θεού εισήλθεν εν αυτοίς και έστησαν επί τους πόδας αυτών». Καμιά έκπληξη πως φόβος μέγας επέπεσεν επί τους θεωρούντας αυτούς, όπως και επί του Αβραάμ με την αποκάλυψη του Θεού προς αυτόν στο Γεν. 15, 12. Η φωνή από τον ουρανό που ακούεται είναι μεγάλη όχι λόγω της απόστασης αλλά εξαιτίας του μεγαλείου του γεγονότος. Με την προσταγή ανάβατε ώδε, οι δυο προφήτες μέσα σε νεφέλη, που θυμίζει τη σκηνή της ανάληψης του Ιησού ή της τελικής ανάστασης κατά τη Β' Παρουσία (Α'Θεσσ. 4, 17 «αρπαγησόμεθα εν νεφέλαις»). Και αυτό το ένδοξο τέλος των δυο προφητών το είδαν με τα μάτια τους οι εχθροί αυτών. Τόσο η ένδοξη εκείνη ώρα (όπως του θανάτου του Ιησού επί του σταυρού, αλλά και της ανόδου των δυο προφητών στον ουρανό) όσο και η τιμωρία των εχθρών των απαιτούν κάποια έκτακτα φαινόμενα όπως ο μέγας σεισμός (βλ. και Ιεζ. 38, 19 περί σεισμού κατά τα έσχατα· επίσης, Μτ. 27, 51 κατά το θάνατο του Ιησού), το γκρέμισμα της πόλεως κατά το 1/10 και ο θάνατος 7.000 ανθρώπων. Ένοιωσαν φόβο και έδωκαν δόξαν τω Θεώ του ουρανού, όπως ο Δανιήλ στο 2, 20.
Είναι φανερή η ανεξαρτησία της παράδοσης αυτής περί των δυο προφητών σε σχέση με τα κεφ. 6-10, όπου, παρά τα τρομερά δεινά επί των ανθρώπων ουδείς μετανοεί. Εδώ οι άνθρωποι, τελικά, φοβούνται και δίδουν δόξαντω Θεώ. Και εδώ δηλ. παρεμβάλλεται από τον Ιωάννη επεισόδιο από άλλη πηγή, χωρίς φροντίδα πλήρους εναρμόνισης προς τα προηγούμενα. Αυτό γίνεται ακόμα πιο χτυπητό, αν αναλογισθεί κανείς ότι το γκρέμισμα του 1/10 της πόλεως και ο θάνατος 7.000 μόνο χαρακτηρίζεται ως η ουαίη δευτέρα μετά την πρώτη που είχε ως συνέπεια τη θανάτωση του 1/3 των ανθρώπων. Βέβαια, ούτε η ουαί η τρίτη αναφέρει αριθμό θυμάτων. Αυτό δε σημαίνει πως στο τέλος ξεθύμανε η οργή του Θεού. Ίσα-ίσα οι 24 πρεσβύτεροι ευχαριστούν το Θεό γιατί με την έβδομη σάλπιγγα ήλθεν η οργή σου... και διαφθείραι τους διαφθείροντας την γην. Απλούστατα, ο Ιωάννης, χωρίς να παρεκκλίνει από το σενάριο του, νοιώθει ελεύθερος ως προς την επεξεργασία των επιμέρους. Η φυσική συνέχεια της τρίτης ουαί, μετά το κεφ. 11, βρίσκεται στις εικόνες του διωγμού της εκκλησίας στα κεφ. 12 και 13 καθώς και στην εικόνα των 144.000 μαρτύρων που στέκονται μαζί με το Αρνίο θριαμβευτές επί του όρους Σιών. Από το 15, 1 εξ. ξεσπούν οι έσχατες 7 πληγές με τις 7 φιάλες τις γεμάτες με το θυμό του Θεού. Η τρίτη ουαί περιλαμβάνει όχι μόνο τη σύγκρουση εκκλησίας και αυτοκρατορίας αλλά και την προσωρινή νίκη της αυτοκρατορίας επί της εκκλησίας. Σ' αυτό ο Ιωάννης ακολουθεί τη σκέψη των Ιουδαίων Αποκαλυπτικών: προσωρινά επικρατούν τα έθνη επί του Ισραήλ· έρχεται όμως γρήγορα η ώρα και αυτό θα αντιστραφεί. Αυτό που στην περίπτωση αυτή δεν πρέπει να μας διαφύγει είναι πως για τον προφήτη μας, κατά το εσχατολογικό του σενάριο, η εκκλησία θα περάσει τρομερή δοκιμασία, από την οποία θα εξέλθουν εις αναψυχή μόνον οι εκλεκτοί, όσοι είναι προσδιορισμένοι γι' αυτό από το Θεό. Η περίπτωση των δυο προφητών επιτελεί τη λειτουργία της ως μοντέλου επί του προκειμένου.
Γ. Το ουράνιο τελετουργικό που συνοδεύει την έβδομη σάλπιγγα (11, 15-19)
15 Και ό έβδομος άγγελος έσάλπισεν και έγένοντο φωναί μεγάλαι εν τω ούρανώ λέγοντες' έγένετο ή βασιλεία τού κόσμου τού κυρίου ημών και τού χριστού αύτοϋ, και βασιλεύσει εις τούς αιώνας τών αιώνων.
16 Και οι είκοσι τέσσαρες πρεσβύτεροι οίενώπιον του θεού καθήμενοι επί τούς θρόνους αυτών έπεσαν έπί τά πρόσωπα αύτών καίπροσεκύνησαν τω θεώ 17 λέγοντες εύχαριστοϋμέν σοι, κύριε ό θεός ό παντοκράτωρ, ό ών και ό ήν,ότι εΐληφας την δύναμίν σου τήν μεγάλην και έβασίλενσας.
18 και τά έθνη ώργίσθησαν, και ήλθε ν ή οργή σου
και ό καιρός των νεκρών κριθήναι και δούναι τον μισθόν τοις δούλοις σου τοις προ-φήταις
και τοις άγίοις και τοις φοβουμένοις το όνομά σου,
τούς μικρούς και τούς μεγάλους,
και διαφθεϊραι τούς διαφθείροντας τήν γήν.
19 Και ήνοίγη ό ναός τού θεού ό έν τω ούρανώ και ώφθη ή κιβωτός της διαθήκης αύτού έν τω ναω αύτού, και έγένοντο άστραπαί και φωναί και βρονταί και σεισμός και χάλαζα μεγά/η.
15 Ιάλπισε κι ο έβδομος άγγελος' κι ακούστηκαν δυνατές φωνές από τον ουρανό να λένε:
«Η κυριαρχία του κόσμου ανήκει πια στον Κύριό μας και στο Μεσσία του, και θα διαρκέσει για πάντα».
16 Τότε οι είκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι, που κάθονταν στους θρόνους τους μπροστά στο Θεό, έπεσαν μπρούμυτα και προσκύνησαν το θεό 1 7 λέγοντας:
«Κύριε, παντοκράτορα Θεέ, εσύ που υπάρχεις και υπήρχες. Σ' ευχαριστούμε που έδειξες τη δύναμή σου τη μεγάλη,
κι έτσι η κυριαρχία σου άρχισε. 18 Κι όταν τα έθνη ξεσηκώθηκαν εναντίον σου, ξέσπασε η οργή σου. κι ήρθε ο καιρός να κρίνεις τους νεκρούς, ν* ανταμείψεις τους δούλους σου τους προφήτες, τους αγίους, κι αυτούς που σέβονται το όνομά σου, μικρούς και μεγάλους,
και να καταστρέψεις αυτούς που καταστρέφουν την οικουμένη».
19 Κι άνοιξε ο ναός του Θεού στον ουρανό, και φάνηκε μέσα στο ναό η κιβωτός της διαθήκης του. Κι έγιναν αστραπές και φωνές και βροντές και σεισμός και χοντρό χαλάζι.
Η εδώ παρεμβολή του ουράνιου τελετουργικού ήταν αναγκαία αφού ακολουθεί τρομερός διωγμός της εκκλησίας, την έννοια του οποίου, κατά την πάγια τακτική του Ιωάννη, δίνει η ουράνια λειτουργία. Οι μεγάλες φωνές εν τω ουρανώ προέρχονται, κατά πάσα πιθανότητα από αγγελικές δυνάμεις, όπως συμπεραίνει κανείς από το λέγοντες. Το κύριο χαρακτηριστικό των απευθυνομένων εδώ στο Θεό ύμνων είναι ο τετελεσμένος χρόνος που χρησιμοποιείται, ενώ στις ουράνιες αεοίαιηαηο του κεφ. 4 χρησιμοποιείται ο ενεστώς. Εγένετο η βασιλεία (βλ. και Ψλ. 22, 29" Οβδ. 21) του κυρίου ημών και του χριστού αυτού, όπως στον Ψλ. 2, 2. Η βασιλεία του κόσμου είναι η θεία κυριαρχία επί του κόσμου, που δε θα είναι προσωρινή, όπως ήταν η βασιλεία των αντίθεων δυνάμεων, αλλά θα είναι βασιλεία αιώνια, και βασιλεύσει εις τους αιώνας των αιώνων, κατά τις αγιογραφικές ρήσεις περί του Θεού ως μόνου βασιλέως Δαν. 2,44· 7, 14· 27* Ζαχ. 14, 9.
Οι επαναλήψεις εις τα αφορόντα στους 24 πρεσβυτέρους οφείλονται στον λειτουργικό χαρακτήρα του κειμένου. Τα ιδιώματα του Θεού που εξαίρονται στην ευχαριστία των πρεσβυτέρων είναι η παντοδυναμία του Θεού καθώς και το ότι, όντας ο ων και ο ην (βλ. 1,4 8· 4, 8), δεν είναι πια ο ερχόμενος, αφού ήδη ήλθε: ότι είληφας την δύναμίν σου την μεγάλην και εβασχυσας. Ο ύμνος των πρεσβυτέρων ως ευχαριστία αναφέρεται στην ήδη γενόμενη εισβολή του εσχάτου στη ζωή του κόσμου και της εκκλησίας. Ο 17β δηλώνει τη σχέση του Θεού προς τον κόσμο πριν την είσοδο του εσχάτου και μετά: πριν, η δύναμη του Θεού επί του κόσμου παρουσιάζεται ως σχετική· μετά, η είσοδος του εσχάτου στον κόσμο σημαίνει για το Θεό άσκηση μεγάλης δυνάμεως επί του κόσμου και βασιλείαν επ αυτού.
Τα έθνη ωργίσθησαν προφανώς εξαιτίας της διά του Χριστού διεκδίκησης θεϊκής κυριαρχίας επί του κόσμου (Ψλ. 99, 1 «Ο Κύριος εβασίλευσεν, οργιζέσθωσαν λαοί»). Ο αόρ. ήλθεν προλαμβάνει και πάλιν την εκδήλωση της εσχατολογικής οργής του Θεού, που αναφέρεται στην κρίση και ανακεφαλαίωση όλης της ιστορίας: ο καιρός των νεκρών κριΟήναι, έφθασε όπως και ο καιρός της μισθαποδοσίας. Πρώτοι ως προς αυτή έρχονται οι δούλοι σου οι προφήτες, γιατί αυτοί σήκωσαν το μεγαλύτερο βάρος της πίεσης του αντίχριστου· δεύτεροι έρχονται οι άγιοι και τρίτοι οι φοβούμενοι το όνομα του Θεού. Μάλλον δεν πρόκειται περί ταξινόμησης των πιστών μέσα στη βασιλεία, αν και κάποιοι βρίσκουν κάτι τέτοιο στο Μτ. 5, 19. Ο Μοιιηα; αποκαθιστά τη φράση ως εξής: «Τους δούλους σου τους προφήτες, και τους αγίους -αυτούς που φοβούνται το όνομά σου, μικροί και μεγάλοι». Η θέση των προφητών στην Απκ. είναι προέχουσα, δεν καθορίζεται όμως αυτό σε σχέση προς τους αγίους και τους αποστόλους (βλ. 18, 20). Είναι πολύ πιθανό πως η προέχουσα θέση των προφητών οφείλεται στον ίδιο τον
Ιωάννη, αυτό όμως δεν τον οδήγησε σε όποια συνεπή αναθεώρηση των πηγών του, οι πιο πολλές από τις οποίες δεν ξέρουν αυτή τη διάκριση, προπαντός οι παραδόσεις με τις οποίες κλείνει το βιβλίο. Το προέχον στη θέση των προφητών συνίσταται κυρίως στην ηγεσία της εκκλησίας κατά τον αγώνα της εναντίον των αντιθέων δυνάμεων. Οι άγιοι καθώς και οι φοβούμενοι τον Κύριον είναι άλλες ονομασίες για τους πιστούς, ενώ όπως φαίνεται από το 19, 5 και 20, 12, οι μικροί και οι μεγάλοι συνδέονται με το φοβουμένους τον Κύριον κατά τον Ψλ. 113, 21 «ηυλόγησε τους φοβουμένους τον Κύριον, τους μικρούς μετά των μεγάλων» -μια φράση που δηλώνει την περιεκτικότητα, όλων των ειδών τους ανθρώπους.
Τέτοιους βρίσκουμε είτε μεταξύ των αγίων (βλ. 11, 18· 19, 5) είτε μεταξύ των αμαρτωλών (13, 16· 19, 18' 20, 12). Οι πρεσβύτεροι νοιάζονται κυρίως για την ανταμοιβή των δικαίων, χωρίς να παραλείψουν εν τέλει και την
καταστροφή των μεγαλο-αμαρτωλών: διαφθείραι τους διαφθείροντας την γην (βλ. και Ρωμ. 2,6 εξ' Β' Θεσσ. 1,6). Οι διαφθείροντες την γην είναι η ρωμαϊκή αυτοκρατορική εξουσία και οι σύμμαχοι της που είναι έτοιμοι να την υπερασπίσουν.
Την εσχατολογική αυτή εκπλήρωση για την οποία ευχαριστούν οι πρεσβύτεροι επιβεβαιώνει μια θεοφά-νεια, η οποία εν πρώτοις τονίζει ότι η σωτηρία περιλαμβάνει όλους τους πιστούς, απαρχής μέχρι τέλους. Αυτό δηλώνει
το άνοιγμα του ναού εν τω ουρανώ και η θέα της κιβωτού της διαθήκης εν τω ναώ αυτού, όπου λατρεύουν το Θεό οι μάρτυρες ημέρας και νυκτός (7, 15). Από τον ίδιο ναό ξεκινούν οι πληγές με τις 7 φιάλες (15, 5)· εδώ ο λόγος και περί σκηνής του μαρτυρίου. Ο Ιωάννης θέλει να πει πως τα έσχατα αφορούν τους αγίους τόσο της Παλαιάς όσο και της Καινής Διαθήκης (βλ. Β' Μακκ. 2,4-8). Η σκέψη του Ιωάννη εδώ προσεγγίζει εκείνη της προς Εβραίους επιστολής: τα επί της γης ιερά σύμβολα είναι μόνο σκιώδεις απεικονίσεις των αρχετύπων που υπάρχουν στους ουρανούς. Το άλλο στοιχείο της θεοφάνειας είναι αστραπές και φωνές και βροντές και σεισμός και χάλαζα μεγάλη. Κάποια από τα φαινόμενα αυτά είναι δηλωτικά της θείας παρουσίας και δυνάμεως (βλ. 4, 5· Έξ. 19, 16), ενώ η μεγάλη χάλαζα (βλ. Έξ. 9, 24) αναφέρεται στην επικείμενη τιμωρία υπό του Θεού. Βλ. περί μεγάλης χάλαζας ως φρικτής τιμωρίας και στο 16, 21.Η παρεμβολή 10, 1-11, 19 αρχίζει και τελειώνει με ένα ιδιαίτερο τελετουργικό.
Σελίδες 254 - 279
Πρώτη αποκλειστική δημοσίευση στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση με σαφή αναφορά την πηγή προέλευσης
Ετικέτες ΑΠΟΚΑΛΥΨΙΣ ΙΩΑΝΝΗ -
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου